Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
A.Nasiłowska,Literaturaokresuprzejściowego,Warszawa2006
ISBN978-83-01-14947-5,©byWNPWN2006
Andrzejewski
DrogaprzemianideowychJerzegoAndrzejewskiegobyła
bardzoskomplikowana:odinspiracjimodernizmemkatolickim
przedwojną,przezposzukiwaniaideoweczasuwojny,poinspirację
marksizmemwlatachpięćdziesiątych.Wtymokresiestałsięon
jednymzbohaterówZniewolonegoumysłuCzesławaMiłosza(został
sportretowanypodpseudonimemAlfa).Dośćszybkonastąpiłood-
rzucenieideologii,apoPaździernikuAndrzejewskistałsięjednym
ztwórcówprzełamującychizolacjęwobecZachodu,zainteresowa-
nymeksperymentemprozatorskim(np.Bramyraju,opowieśćokru-
cjaciedziecięcejwczasachwyprawkrzyżowych,napisanawformie
ogromnego,zbiorowegomonologuwewnętrznego).Wpowieści
Ciemnościkryjąziemię(1957)dokonałbardzosubtelnejanalizy
mechanizmuprzejmowaniaideologii.RzeczdziejesięwHiszpanii
wczasachInkwizycji;młodyDiego,początkowopełenwątpliwości,
zaczynawspółpracowaćzWielkimInkwizytorem;wkrótceprze-
wyższamistrzawokrucieństwie.Historycznykostiumpozwoliłna
skonstruowanieprzypowieściopodatnościnawpływydoktryny,
któraniepozostawiamiejscanawątpliwościidajezłudnąpewność
działaniawimięprawdyabsolutnej.JednocześnieAndrzejewskipo-
zostawałdlaszerokichrzeszczytelnikówprzedewszystkimautorem
powieściPopiółidiament(1948;ekranizacjaA.Wajdy,1958).
Lekturaobowiązkowawszkołach,interpretowanabyłajakoutwór
krytycznywobecspadkuideowegopodziemianiepodległościowego
ipodkreślającykoniecznośćakceptacjinowegoustroju.
PierwszymutworemAndrzejewskiego,którynatrafiłnaveto
cenzury,byłoopowiadanieApelacja,napisanew1967roku.Jego
bohateremjestchorypsychiczniekomendantmilicji,którywobszer-
nymliście,będącymjednocześnierodzajemżyciorysui,,spowiedzi
życia,,,adresowanejdosekretarzapartii,usiłujewyjaśnićdręczącego
wątpliwości.Tymczasemjegochorobaokazujesięefektempo-
słuszeństwasystemowi,awinąjestprzedewszystkimto,żetraktuje
ideologięz,,dobrąwiarą,,iztegopowoduniepotrafiwyjaśnićso-
biekorupcji,terroru,niesprawiedliwościiłamaniaprawa.Utwór
zostałzłożonywwydawnictwie,,Czytelnik,,izostałodrzucony
przezredakcję,potemmiałsięukazaćnałamach,,Twórczości,,,ale
18
