Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ProcesystarzeniasiędemograficznegoijegokonsekwencjedlaUniiEuropejskiej…
31
(wwiekustarczym)wpopulacji,zktórątosytuacjąmamydoczynieniawówczas,
gdynastępujeprzejścieodtradycyjnej(rozrzutnej)donowoczesnej(oszczędnej)
reprodukcjiludności44.Szczególnenasilenietegoprocesuwystępujewzaawan-
sowanejfazieprzejściademograficznego,któretopojęciewiążesięzeskokową
zmianąwskaźnikówdemograficznych45.
Teoriaprzejściademograficznegojestowocemniezależnychprzemyśleń
trzechbadaczy:WarrenaThompsona,Adolphe’aLandrye’goiFrankaNote-
steina46.Tenpierwszyjużw1929roku,analizujączmianywspółczynnikówuro-
dzeń,zgonówiprzyrostunaturalnego,wskazał,żekażdapopulacjamożebyć
zaliczanadojednegoztrzechtypówpopulacji:
1)owysokiejstopieurodzeńizgonóworazniskimprzyrościenaturalnym,
2)ospadającejstopiezgonówirosnącejstopieprzyrostunaturalnego,
3)ospadającejstopieurodzeńispadającejstopieprzyrostunaturalnego47.
PięćlatpóźniejFrancuz–AdolpheLandrywyróżniłtrzyetapyprzemian
demograficznych:
1)pierwotny–niewielkiprzyrostnaturalny,wysokaumieralnośćipłodność,
2)pośredni–symptomykontroliurodzeń,
3)nowoczesny–obniżenierodnościdopoziomumalejącejumieralności.
WprowadziłteżpojęcieHrewolucjidemograficznej”dlaokreśleniazjawiska
polegającegonazerwaniuztradycjąniekontrolowanejreprodukcjiludności.
OstateczneujęcieteoriibyłodziełemamerykańskiegodemografaFrankaNote-
steina.Wswojejpracyopublikowanejw1945r.wskazywałonm.in.,żeprzejście
wywołujefundamentalnazmianaspołecznazwiązanazindustrializacjąiurba-
nizacją,agłównymmechanizmemrozprzestrzenianiasięzjawiskcharaktery-
stycznychdlaprzejścia,jestdyfuzjakulturowa.Zatemto,żeróżnepopulacje
przechodząprzezposzczególneetapywinnychokresachhistorycznych,zależy
przedewszystkimodróżnicmiędzykulturowych.Natomiastoistocieprzejścia
stanowibraksynchronizacjispadkuumieralnościirozrodczości48.
44
M.Okólski,Demografia-podstawowepojęcia,procesyiteoriewencyklopedycznymzarysie,
Warszawa2004,s.154.
45
Zob.J.Balicki,E.Frątczak,Ch.B.Nam,Przemianyludnościowe:fakty-interpretacje-opinie.
Mechanizmyprzemianludnościowych.Globalnapolitykaludnościowa,t.1,Warszawa2003,
s.49.
46
Patrzszerzej:D.Kirk,DemographicTransitionTheory,HPopulationStudies”1996,nr50,
s.361–387.
47
Zob.M.Okólski,Demografia,Warszawa2005,s.212.
48
Natematteoriiprzejściademograficznegowkontekścieinnychteoriiludnościowychpatrz
też:A.Szuman,Cyklicznośćwteoriachludnościowych,HRuchPrawniczy,Ekonomiczny
iSocjologiczny”1998,z.3–4,s.355–357.
