Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wprowadzenie
Wprowadzenie
KażdyzocalałychzZagładymadoopowiedzeniahistorię.Teopowieściskładająsię
zwysiłkuprzetrwania,szczęśliwychzbiegówokoliczności,życzliwościinnych,
własnejdeterminacjiiodwagi.Wieletychhistoriizostałojużzapisanych,
opublikowanych,niektóresąmówionebardzogłośno,wręczkrzyczane,inne
sąopowiadaneściszonymgłosemlubszeptem;jeszczeinneniezostałynigdyubrane
wsłowa—pozostanąnazawszewsercachtych,którzyprzeżyli,pokrytemilczeniem.
HistoriaprzedstawionaprzezAaronaElsteranależydotychkameralnych,
opowiadanychpocichu,aprzeztonajbardziejporuszających.Jesttohistoriawoli
życia,cierpliwości,uporu,atakżestrachu,samotności—iodrobinyszczęścia.
AaronElsterurodziłsięw1933rokuwSokołowiePodlaskim.Miałstarsząsiostrę
Itę(Irenę)imłodsząSarę.RodziceChaimSruliCywiazdomuSzczerbprowadzili
skleprzeźniczyprzyulicyRogowskiej.RodzinamieszkałaprzyulicyPięknej29.
WSokołowiePodlaskimŻydzimieszkaliodXVIwieku;przeddrugąwojną
światowąstanowilipołowę10-tysięcznejpopulacjimiasta1.Byliprzeważnie
rzemieślnikami(specjalizowalisięprzedewszystkimwszyciuodzieży),
handlowcami,właścicielaminiewielkichprzedsiębiorstw.Wmieściefunkcjonowały
szkołyreligijne,pięćsynagog(czteryprzyulicyBóżniczejijednaprzyRogowskiej),
dwieżydowskiebiblioteki,klubyliterackieisportowe,działaływszystkieżydowskie
partiepolityczneiorganizacjemłodzieżowe.WokresiemiędzywojennymŻydzi
zajmowalipołowęstanowiskwZarządzieMiejskim,aktywnieuczestniczyliwżyciu
społecznym.RelacjezPolakami—jakwszędziewDrugiejRzeczypospolitej
—pogorszyłysiępośmierciJózefaPiłsudskiego.Antysemityzmdałosobieznać
takżewSokołowie:wPesach1937rokudoszłodozamieszek,bojówkinarodowe
poturbowałykilkunastuŻydów,narynkupodpalonokilkastraganów.Bojkotowano
żydowskiesklepy.Dokolejnychzamieszekdoszłowewrześniu1937iwlutym1938
roku.
Po17września1939rokuSokołówzostałzajętyprzezRosjan,którzypodkoniec
miesiącawycofalisięidomiastawkroczyliNiemcy.Rozpoczęłosięszykanowanie
iupokarzanieŻydów,wprowadzonoobowiązkoweopaski,ograniczeniawhandlu
iwieleinnychzakazów.Wkońcu1939rokuNiemcyutworzyliJudenrat,którym
początkowokierowałChaimJakobSzpadel,apojegorychłejśmierci
—przedwojennykupiecNachumLewin.NażądanieNiemcówJudenratzbierał
kontrybucje,wysyłałŻydówdoobozówpracy,azarazemstarałsiępomagaćtym
znajdującymsięwnajtrudniejszejsytuacji.Należelidonichprzedewszystkim
uchodźcyiprzesiedleńcy—wSokołowieznalazłosięichponad2tysiące,głównie
zKaliszaiŁodzi.Skutkiemtego—mimożewieluŻydówuciekłozSokołowa
nawschód—liczbażydowskichmieszkańcówmiastawczasiewojnywzrosła
dookoło7tysięcy.
