Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wolność-odpowiedzialność.Ekspozycjaproblemu
15
Jeśliabstrakcyjnemyślenieowolnościrozpoczynasięwpierwotnej,niejas-
nejintuicjiwłasnejzdolnościrozporządzeniasobąipodejmowaniainicjatywy
względemzewnętrzności,jakajestpierwotnaintuicjadotyczącaodpowiedzial-
ności?Innymisłowy,czyistniejewprzypadkuodpowiedzialnościjakakolwiek
formułaporównywalnazowym,wskazującymbezpośredniowymiarwolności,
nmogę”?Czynodpowiadam”stanowitakąformułę?Zwróćmyuwagę,żewów-
czasmyślnatychmiastrozprzestrzeniasięwwielukierunkach:nodpowiadam”
-nnaco?”,nzaco?”,nkomu?”,nprzedkim?”...Wydajesię,żekażdeztych
dopełnieńotwierainną,ograniczoną,perspektywę,zktórychżadnanienarzuca
sięzoczywistościąjakoabsolutniepodstawowa,iżedopierouwzględnienieich
wszystkichzezwalanacałościoweujęciestrukturyodpowiedzialności.Czyżby
nmogę”niemiałozatemprostegoodpowiednikawnodpowiadam”?Zchwilą,
gdyzadaliśmywszystkietepytania,niemożemydłużejudawać,iżdajemywy-
razbezpośredniejintuicji-jużrezonujemy,jużwkraczafilozofia.Odwołanie
siędoosądupowszechnegoujawniazdumiewającezjawisko.Werdyktbrzmi
bowiemtak:mogę-mamwpływ-sprawiam,zatemjestemodpowiedzialny.Je-
stemodpowiedzialnytylkozato,cosprawiam.Czynićmnieodpowiedzialnym
zato,naconiemiałem(zwróćmyuwagęnaznamienneużycieczasuprzeszłe-
go!)wpływu,jestnieludzkie.nOdpowiadam”zatem,wosądziepowszechnym,
przedewszystkimnzacoś”.Czyvoxpopuliniemaracji,skoromiałjąwaspek-
ciewolności?Rozważyćtojestteraznaszymzadaniem.Niemniejtakzdecy-
dowanerozstrzygnięcieniemożesatysfakcjonować,skorowręczostentacyjnie
przechodzidoporządkudziennegonadwszystkimipozostałymimożliwymi
nwektorami”rozumieniaodpowiedzialności.Nieulegabowiemwątpliwości,że
niesąonewówczasrówniepodstawowejakujętywformulenzaco”przedmiot
odpowiedzialności;skorotak,panujewówczaswtejsferzeabsolutnadowol-
ność:mogęodpowiadaćnnacoś”albonieodpowiadać;nawetrozstrzygnięcie
kwestii,czyodpowiadamnprzedkimś”,niejestbezwzględne,tymmniejzaśjest
zobowiązującejakiekolwiekprecyzyjneokreślenieowegotrybunału,osądzają-
cegosprawcę;zwyklejesttopoprostufunkcjąrozstrzygnięćontologicznych
wobrębiewolności.Zatoformuładialogiczna:nodpowiadamkomuś”znika
zupełniezpolawidzenia.
Zaskakujące,żetymczasemjedynietaformułaposiadapoważne,autono-
miczneumocowaniewzwykłymzastosowaniujęzykaizarazempozwalasięod-
naleźćwstrukturzetakbezpośredniokojarzonejzodpowiedzialnościąwolności
-wewskazanympowyżejaspekciemożliwości.Filozoficzniezabsolutyzowa-
nawolnośćnieznaoczywiścietegowymiaru;niemniejtkwionbezpośrednio
wpodstawowejintuicjiwolności,wowymnmogę”.Mogętam,gdziemożna.
Mogętam,gdziesłyszęodpowiedź:możesz.Wolnośćrozumianąźródłowoce-
chujedialogzzewnętrznością.Będzietowolność,którachceoddania,anie
podboju;dążącadorozmowy,niedosolipsyzmu.Będzietowolnośćprzecho-
dzącawodpowiadanie.Czyliwolność-odpowiedzialność.
