Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
PROLOG
ArktykaiAntarktyka
Nanajdalszychprzeciwległychkrańcachpółnocnymipołudniowymnaszej
planetyleżąwokółjejbiegunówgeograficznychdwarozległeobszaryzwane
podbiegunowymilubpolarnymi,zajmującełącznieok.1/6powierzchnikuli
ziemskiej.ToArktykaiAntarktyka,dwiekrainyniezwykłychpodobieństw
iprzeciwieństw.Obieskutewiecznymimrozamiilodowymiokowami,obie
pogrążoneprzezwielemiesięcywmrokachnocypolarnych,trwających
nasamychbiegunachpopółroku.Naobutychobszarachwystępujewiele
podobnychzjawiskfizycznych,jakzorzepolarne,haloczyzłudnemiraże;naobu
występująjednakoweformacjelodowe,będącenajbardziejcharakterystyczną
częściąichkrajobrazu.Gdyjednakprzyjrzećsiędokładniejobuobszarom
podbiegunowym,toopróczlicznychpodobieństwmożnadostrzectamrównie
wieleprzeciwieństw.GdywArktycetrwadzieńpolarny,wAntarktycepanujenoc,
inaodwrót.NaArktykęskładasięrozległybasenOceanuArktycznegozlicznymi
wyspamiiarchipelagami,otoczonymasamitrzechkontynentów:Azji,Ameryki
iEuropy.
InaczejAntarktyka–złożonazcentralniepołożonegokontynentuAntarktydy,
oblanegowodamitrzechoceanów:Atlantyckiego,IndyjskiegoiSpokojnego,
zrozrzuconyminanichpodantarktycznymiwyspamiiarchipelagami.
WodróżnieniuodArktyki,Antarktykajestodrębną,szóstączęściąświata.Nazwa
Arktykipochodziodgreckiegosłowa
arktos
–niedźwiedźioznaczaobszar
położonypodgwiazdozbioremWielkiejNiedźwiedzicy,nazwazaśAntarktyka
oznaczakrajleżącynaprzeciwArktyki.Alenatymniekończysięlistaróżnic
dzielącychodsiebieobaobszarypodbiegunowe,gdzierozwinęłysię
charakterystyczne,pozornieidentyczneformyżycia,niespotykanenigdzieindziej
naZiemi.Jednakpomimolicznychpodobieństw,jakienasuwająsięmiędzyflorą
ifaunąobuobszarówpodbiegunowych,ArktykaiAntarktykastanowiądwa
odrębneświatyroślinneizwierzęce,którychrozwójprzebiegałniezależnie.
Tłumaczysiętoogromnąodległościąok.20000kmdzielącychodsiebietedwie
krainypolarne.Dlategowkażdejznichwystępująodmiennezwierzęta,jak
np.niedźwiedźpolarny,ren,wółpiżmowyczylispolarny–zamieszkującetylko
Arktykę.DlaAntarktykinatomiasttypowymizwierzętamisąpingwinibezskrzydłe
muchy.Istniejąjednakrzędyzwierzątwspólnedlaobuobszarówpodbiegunowych,
jakfokiiwieloryby.Lecznawetwśródnichznajdziemyodmianytypowewyłącznie
dlajednegozobszarów.GeneralniejestAntarktykaśrodowiskiemowielemniej
sprzyjającymrozwojowiżyciaaniżeliArktyka,atymsamymbardziejniegościnna
dlaczłowieka.PodczasgdyArktykęzamieszkująpolarnegrupyetniczne,
AntarktydajestjedynymnaZiemibezludnymkontynentem.
ArktykaiAntarktykaróżniąsięteżzasadniczopodwzględemstatusu
prawnomiędzynarodowego.PodczasgdyposzczególneczęściArktykiwchodzą
wskładterytoriówośmiutzw.państwarktycznych,toAntarktykajestobszarem
pozostającympozasuwerennąwładząpaństw,któregomiędzynarodowystatus
regulująpostanowieniaUkładuwsprawieAntarktykiz1959roku.
AntarktykaiAntarktyda2
Antarktykapołożonawokółbiegunapołudniowegozajmujeobszarok.50mln.
km2.WjejcentrumleżykontynentAntarktyda,piątypodwzględemobszaru,
większyodEuropyiAustralii.
