Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Antarktydajestkontynentemskrajnościorazniezwykłych,ekstremalnych
zjawiskfizycznychiprzyrodniczych.Jestonanajbardziejodosobnionym,
najniedostępniejszym,najwyższym,najsuchszym,najzimniejszym
inajwietrzniejszymlądemnaZiemi.
AntarktydędzieliodAmerykiPołudniowejodległość1000km,odAustralii
–3100km,aodAfrykiaż4000km.Nietejednakodległościbyłypowodem,
iżAntarktydazostałanajpóźniejodkrytazewszystkichkontynentów.Przyczyniły
siędotegoponadtoliczneprzeszkodybroniącedoniejdostępu.Pierwsząznich
sąbudzącegrozęwszystkichmarynarzy„rycząceczterdziestki”(
roaring
forties
),jaknazwalioniszerokipasnajburzliwszychwódświata,rozciągającysię
między40a60stopniempłd.szer.geograficznej.Gdywkońcustatkomudajesię
przedrzećprzeztenpierwszywałobronnyAntarktydy,napotykająonekolejną
przeszkodę:szerokinakilkasetkilometrówpaslodówpływających,oddrobnej
kaszkipocząwszy,anapotężnychpływającychgórachlodowych,liczącychponad
100kmdługościikilkadziesiątmetrówwysokości,skończywszy.Uwybrzeży
kontynentulodypływającegęstniejąispiętrzająsiędotegostopnia,iżtworzą
zwartywałtzw.paku,colądowanienaAntarktydziebezużycialodołamaczyczyni
częstoniemożliwym.Aitymniewszędziesiętoudaje,naprzestrzenibowiem
setekkilometrówwybrzeżakrawędzieszelfówtworząprostopadłe,urwisteściany
tzw.barierlodowych,osiągającychwysokośćnawet80mn.p.m.ibroniących
dostępudokontynentu.
ŚredniawysokośćAntarktydyprzekracza2000mn.p.m.zeszczytami
dochodzącymido5000m.Dlaporównaniaśredniawysokośćwszystkich
pozostałychkontynentówwynosi615m,najwyższegoznichzaś,Azji,990m.
AntarktydajestzarazemnajrozleglejsząnaZiemiwyżynąprzekraczającąswymi
rozmiaraminawetTybet.
95%powierzchniAntarktydypokrywaogromnaczaszalodowaśredniejgrubości
ok.2,3km,dochodzącejmiejscamido5km.Stanowitoponad90%masylodowej
nacałejkuliziemskiejizarazemjejnajwiększy,choćuwięzionyzapaswody
słodkiej.Łącznapowierzchniaantarktycznychlodówszelfowychwynosiponad1,5
mlnkm2,jestzatempięciokrotniewiększaodobszaruPolski.
KlimatAntarktydycechujądługotrwałeekstremalnieniskietemperatury,silne
iporywistewiatryorazznacznasuchośćpowietrza.
Antarktydajestkontynentemsześciubiegunów.Opróczgeograficznegobieguna
południowego,leżącegoprawiewcentrumlądunawysokości2765mn.p.m.,
znajdujesiętamjeszczepółnocnybiegunmagnetyczny3igeomagnetyczny.Słabo
zbadanyobszarAntarktydy,któregocentrumstanowiobszarna83°szer.płd.i55°
dł.wsch.,określasięjakobiegunwzględnejniedostępności.NaZiemiAdelileży
biegunwiatrów,gdzieprzezokrągłyrokwiejąwiatryzsiłąsztormu.Nabiegunie
zimnawrejonierosyjskiejstacjinaukowejWostokzanotowanowsierpniu1960r.
najniższąnaZiemitemperaturę–88,3°C.
Surowewarunkiklimatyczneprzyczyniłysiędoniezwykłegonawetdlaobszarów
podbiegunowychubóstwafloryifaunyAntarktydy.Roślinyizwierzętawystępują
jedynienajejwybrzeżach,podczasgdywewnętrzukontynentuniemaśladów
życiaorganicznego.Wprzeciwieństwiedoubóstwaświataroślinnego
izwierzęcegonakontynenciejegowzględnymbogactwemodznaczająsięwody
oblewająceAntarktydę.Surowewarunkiżyciaspowodowały,iżAntarktydajest
jedynymnaZiemibezludnymkontynentem.Okresowymisiedliskamiludzkimi
wAntarktycebyłyniegdyśbazywielorybnicze,adziśsąnimistacjenaukowo-
badawcze.
TerraAustralisIncognita
Antarktydabyławprawdzieostatniminajpóźniejodkrytymkontynentem,ale
