Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
PRZEDMOWA
Wlatach1997-1999obchodzimystuleciebelgijskiejwyprawyantarktycznej
nastatku„Belgica”kierowanejprzezAdrienadeGerlache’adeGomery,wktórej
wzięliudziałdwajPolacy:HenrykArctowskiiAntoniBolesławDobrowolski.Była
topierwszamiędzynarodowaekspedycjanaukowananajzimniejszykontynent
świata,jakteżpierwsza,którazimowaławlodachantarktycznychnaMorzu
Bellingshausena.
Naukapolskaszczycisięudziałemwtejwyprawieswychdwóchwybitnych
przedstawicieli,zktórychArctowskibyłjejkierownikiemnaukowym,Dobrowolski
zaśjednymzjejnajbardziejaktywnychbadaczy.Ichpublikacjenaukowe
wzakresienaukoZiemi–meteorologii,oceanografii,geologii,badańśnieguilodu
–weszłynastałedopodstawowejliteraturyświatowejodnoszącejsię
doAntarktyki.Arctowskizostałuznanyprzezbadaczybrytyjskichzaojcageologii
Antarktydy,Dobrowolskizaśstałsięautorytetemwzakresiebadańśnieguilodu.
PolskatradycjanaukowychbadańAntarktykimajużzatem100lat,choć–jak
todowodziAutorksiążki–możnabyjącofnąćodalszestulecie,doczasów
wyprawyJamesaCookadookołaświatawlatach1772-1775.Wyprawatabowiem
porazpierwszyprzekroczyłapołudniowykrągpolarny,auczestniczyłowniej
dwóchgdańszczan–poddanychkrólapolskiego–JanReinholdiJerzyAdam
Forsterowie.
WróćmyjednakdowyprawydeGerlache’a.Obydwajjejznakomicipolscy
uczestnicypowrócilidokrajuzobczyzny,Dobrowolskijużw1907roku,Arctowski
zaśw1920,szybkowłączającsięwnurtnaukipolskiej.Wówczesnychjednak
warunkachodbudowypaństwapolskiegopookresierozbiorówiskromnych
środkówmaterialnychprzeznaczanychnanaukękontynuacjabadańwAntarktyce
niebyłamożliwa.Polskiezainteresowaniabadaniamipolarnymimusiałysięzatem
skierowaćdoobszarugeograficznienambliższego–doArktyki.Tutajmieliśmy
bogatątradycjęznakomitychodkryćnaukowychigeograficznychAleksandra
CzekanowskiegoijegouczniaJanaCzerskiego,zesłanychprzezwładzecarskie
naSyberiępoupadkupowstaniastyczniowego.BadanianaukowewArktyce
Rosyjskiej,zwłaszczanaSyberii,kontynuowałacałageneracjapolskichuczonych,
związanychgłówniezInstytutemGórniczymwPetersburgu,ażpopierwsząwojnę
światową.
WniepodległejPolsceH.ArctowskiiA.B.Dobrowolskitworzyliniezależne
odsiebieośrodkioddziaływaniaintelektualnego,skupiającemiędzyinnymi
entuzjastówbadańpolarnych.ZinicjatywyM.Lugeona,następcyDobrowolskiego
nastanowiskudyrektoraPaństwowegoInstytutuMeteorologicznego,wramach
IIMiędzynarodowegoRokuPolarnego(1932/1933r.)wyruszyłanaWyspę
Niedźwiedziąpierwszapolskanaukowawyprawapolarna,kierowanawczasie
zimowaniaprzezCzesławaCentkiewicza.ZkręguDobrowolskiegowywodzilisię
takżeorganizatorzypierwszejpolskiejwyprawydoZiemiTorellanaSpitsbergenie
–StefanBernadzikiewicziStanisławSiedlecki.NatomiastzinspiracjiArctowskiego,
którykierowałKatedrąGeofizykinaUniwersytecieJanaKazimierzaweLwowie,
jegowspółpracownikAleksanderKosibauczestniczyłwgeodezyjnejwyprawie
duńskiejnalądolódgrenlandzki(1934r.),anastępniezorganizowałpierwszą
polskąwyprawędoZachodniejGrenlandii(1937r.),którejtrzonstanowilipolarnicy
polscyzahartowanijużwbadaniachSpitsbergenu.
Podrugiejwojnieświatowej,zokazjiogólnoświatowejimprezynaukowej
nazwanejIIIMiędzynarodowymRokiemGeofizycznym,MRG(1957-1958),Polska
AkademiaNaukpodjęłabadanianaSpitsbergenie,wysyłającpodkierunkiem
S.Siedleckiegowyprawęrekonesansową(1956r.),którawybrałamiejscepod
