Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.2.Progi:granicewrażeń
Pytaniateodnosząsiędoprogówabsolutnychróżnychrodzajówstymulacji,któresą
minimalnąilościąenergiifizycznejkoniecznądowywołaniawrażeniazmysłowego.
Wlaboratoriumichdefinicjaoperacyjnawskazywałabynaintensywność,pozwa-
lającąnaprawidłowewykryciebodźcawpołowiewielokrotniepowtarzanychprób.
Prógtenbędzieróżnydlaposzczególnychosób.Jeślipokażeszsłaboświecącągwiazdę
przyjacielowi,któryniebędziewstaniejejzobaczyć,toświatłogwiazdybędziesilniej-
szeodtwojegoproguabsolutnego(możeszjązobaczyć),alesłabszeodprogutwojego
przyjaciela(onjejniewidzi).
Słabybodziecniestajesięnaglewykrywalnywrazzewzrostemintensywności.
Zewzględunanieostregranicemiędzywykryciemaniewykryciemprógabsolutny
danegoczłowiekawcaleniejestabsolutny!Wrzeczywistościpodlegaciągłymzmia-
nomwrazzczujnościąnaszegoumysłuistanemfizycznym,wjakimsięznajdujemy.
Eksperymentyzaplanowanewceluustaleniaprogówdlaróżnorodnychrodzajówsty-
mulacjibyłyjednymiznajwcześniejszychbadańprowadzonychprzezpsychologów
–którzynazywalitenobszarbadańpsychofizyką.Wtabeli1.1pokazanoniektóre
typowepoziomyprogówabsolutnychdlakilkuznanych,naturalnychbodźców.
Możemyzilustrowaćinnyrodzajprogów,przeprowadzającwwyobraźninastępu-
jącyeksperyment.Wyobraźsobie,żeodprężaszsię,oglądająctelewizjęwtenjeden
jedynywieczór,kiedyniemusiszsięuczyć.Twójwspółlokatorjestpochłoniętyprzy-
gotowaniamidoporannegoegzaminuiprosicię,byś„trochęściszył”,żebydźwięki
ztelewizoragonierozpraszały.Zjednejstronyczujesz,żepowinieneśzareago-
wać,zdrugiejchciałbyś,bygłośnośćsięniezmieniła.Jakbardzomożeszściszyć
telewizor,bydaćwyrazswoimdobrymchęciomijednocześniewciążdobrzesłyszeć?
Umiejętnośćdokonaniatakiegoosąduzależyodtwojegoproguróżnicy(nazywa-
negoteżledwiedostrzegalnąróżnicą),czyliodnajmniejszejfizycznejróżnicymiędzy
dwomabodźcami,którączłowiekjestwstanieprawidłowowykryćw50%prób.
Jeśliściszysztelewizortakniewiele,jaktotylkomożliwe,twójwspółlokatormoże
zaprotestować,że„niesłyszyżadnejróżnicy”.Oznaczatoprawdopodobnie,żezmiana
głośnościniewspółgrazjegoprogiemróżnicy.Stopniowo,ściszająctelewizordo
chwili,wktórejwspółlokatorpowie„już”,będzieszwstanieustalićjegoprógróżnicy
iutrzymaćpokojowestosunki.
Badaniaprogówróżnicyposzczególnychmodalnościzmysłowychpozwoliłyna
uzyskanieciekawychinformacjinatematfunkcjonowanialudzkiejumiejętności
wykrywaniabodźców.Okazujesię,żenajmniejszawykrywalnaróżnicawintensyw-
nościbodźcapozostajezawszeduża,gdyintensywnośćbodźcajestwysoka,imała,gdy
intensywnośćbodźcajestniska.Psycholodzyokreślająproporcjonalnośćnajmniejszej
wykrywalnejróżnicyiintensywnościbodźcamianemprawaWebera.Comówinam
toprawonatematściszaniatelewizora?Jeślijestbardzogłośno,tobędzieszmusiał
mocnościszyć,byróżnicabyłasłyszalna.Zarazem,jeślijużustawiłeśgłośnośćna
niskimpoziomie,tonawetmałainterwencjazostaniedostrzeżona.Tasamazasada
dotyczywszystkichnaszychzmysłów.Wiedzącotym,będzieszwstanieprzewidzieć,
żesportowiecpodnoszącyciężarydostrzeżezmianę,kiedydomałegociężarudodane
zostanieniewielkieobciążenie,alepotrzebnabędzieznaczniewiększadodatkowa
waga,byzauważyłzmianę,podnoszącogromnyciężar.
11
