Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
WSTĘP
ADAMMICHNIK:POCHWAŁAROZMOWY
Rozmowapozwalaludziompoznawaćsięwzajemnie.Pomagapoznawaćcudze
motywy,systemywartości,kompleksyimarzenia.Dotyczytokonkretnychludzi,
środowisk,takżenarodów.Relacjepolsko-litewskie–mimowielowiekowejwspólnoty
losów–sąskomplikowaneizaplątane.Powodytegozaplątaniaikonfliktowościspraw
dziesięciorzędnychsąinaczejrozumianewPolsce,ainaczejnaLitwie.Postronie
litewskiejdominuje–jaksięwydaje–głębokozakorzenionanieufnośćipodejrzliwość;
postroniepolskiej–ignorancja.Taignorancjaczyninas,Polaków,podatnymina
manipulacjeiprzesądy;podejrzliwośćlitewskaprowadzidoutrwaleniastereotypów.
DlategorozmowaLitwinazPolakiempozwalarozpoznaćrozmówcę.Pomagateż
zrozumiećnaturęsporutym,którzyprzysłuchująsięrozmowie.
Zwłaszczajeślirozmawiajądwajpisarześredniegopokolenia,którzypamiętająepokę
sowiecką,alepełnądojrzałośćosiągnęlijużwepocewolności.
Takiedialogisąbardzocenne.PamiętamswojepierwszespotkaniazLitwinamiz
Litwy,bylitoTomasVenclovaiVirgilijusČepaitis.Choćzaprzyjaźnienizesobą–byli
przecieżodmienni.Tomasbyłklasycznymuniwersalistą,okcydentalistą,natomiast
Virgilijusreprezentowałopcjęnacjonalistyczną.Należyjednakpodkreślić,żebyłto
nacjonalizmnarodumałego,dręczonegoirusfikowanegoprzezpotężnemoskiewskie
imperium.Tomasniebyłnacjonalistą,wręcznieznosiłnacjonalizmu,choćuparcie
demonstrowałswójlitewskipatriotyzm.
WopiniachVirgilijusazaskoczyłamnieniechęćdoSołżenicyna,którydlamniebył
wtedyidolem.Natomiastonwyczułwjegopisarstwiesentymentdowielkorosyjskiego
nacjonalizmu.LitwinmiałantenybardziejwyczuloneniżPolak.Mniejednakbliżej
byłodoTomasazjegotrzeźwym,uczciwymikrytycznymstosunkiemdociemnych
karthistoriiLitwy.ToproblemwewszystkichkrajachEuropyŚrodkowejiWschodniej.
LitewskihistorykAlvydasNikžentaitisoBiałorusi:
Kulturypamięci,wktórychdominujepostaćofiaryczyzwycięzcy/zbrodniarza,niesą
zupełnieczyste.Niezależnieoddominacjijednegoelementuspotykasięwnichrównież
drugistereotyp.IchociażnaBiałorusidominujemotywpartyzanta–zwycięzcy,tojednak
napotykasięturównieżelementyofiary,którezazwyczajodnosząsiędostrat
poniesionychwczasieWielkiejWojnyOjczyźnianej.TymsamymnaBiałorusiróżnica
międzyzwycięzcąaofiarąjestbardzoniewielka.Typologicznieupodabniasięwięcona
dokulturypamięciwPolsce,gdzieofiarawpostaciżołnierzaArmiiKrajowejprzeważa
PrzeżyciembyłdlamnierównieżdwugłosoWilnieCzesławaMiłoszaiTomasa
Venclovy.Tendwugłosbyłprzygotowanydlapodziemnegokwartalnika„Zapis”,a
pomysłodawcąbyłAndrzejDrawicz.GotowytekstMiłoszwysłałdoprzeczytania
Giedroyciowi.Atennajspokojniejwświeciewydrukowałgow„Kulturze”,blokująctym
samymdrukw„Zapisie”.Redaktorów„Zapisu”,zwłaszczaWiktoraWoroszylskiego,
