Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
DRHAB.KAZIMIERZORTYŃSKI,PROF.NADZW.*
Rozdział2.
Zakresicharakterpartnerstwapubliczno-prywatnegowzarządzaniuryzykiem
katastroficznym
2.1.Wprowadzenie
Partnerstwopubliczno-prywatnewsferzeryzykkatastroficznychmożnaokreślićjakowspółdziałaniesektorapublicznegoiprywatnegowceludoskonaleniazarządzania
tymiryzykami21.Maononaceluefektywnewykorzystaniezasobówpublicznychiprywatnychwfinansowaniuskutkówkatastrof.Realizujesiępoprzezdalekoidącą
interwencjępaństwawsferzezarządzaniatymiryzykami,przyuczestnictwieprywatnegorynkuubezpieczeń.Prywatniubezpieczycieleposiadająwartościoweknow-how
iwysokokwalifikowanychorazdoświadczonychspecjalistówzobszaruryzykkatastroficznychizarządzanianimi.Ubezpieczycielesąwstanie,adekwatniedopoziomu
ryzyka,opracowywaćtaryfyskładeknaubezpieczenieryzykkatastroficznych.Doskonalenieprocesuzarządzaniaryzykamiiwzakresieproduktówubezpieczeniowych
wymuszaistniejącanarynkuubezpieczeńkonkurencja.Istotneteżsądoświadczeniasektoraubezpieczeniowegowzakresielikwidacji(opracowywania)szkód.
Partnerstwopubliczno-prywatnepowinnopowiązaćkorzyściwynikającezfunkcjonowaniaprywatnegorynkuubezpieczeńorazuczestnictwastronypaństwowej,
awszczególnościzdużymimożliwościamipaństwawzakresiepokryciaszkódkatastroficznych,np.poprzezdywersyfikacjęryzykawczasie(wysokawiarygodność
kredytowaidługihoryzontczasowy)22,atakżewdziedzinieprawno-organizacyjnej,tj.opracowaniaiwdrożeniaekonomicznieuzasadnionegosystemuzarządzania
ryzykamikatastroficznymi(systemuzarządzaniakryzysowego).
Celemopracowaniajestzbadaniemodeli,zasadirolipartnerstwapubliczno-prywatnegowzarządzaniuifinansowaniuryzykkatastroficznych.
2.2.Koncepcjezakresuinterwencjipaństwawpokryciuryzykkatastroficznych
Wdyskusjinadzakreseminterwencjirządowejnarynkuubezpieczeńkatastroficznychdlagospodarstwdomowych,możnawyróżnićdwierozbieżneteorie23.
Pierwszaoptujezainterwencjąrządową,podkreślając,żewysokikosztiograniczonapodażprywatnegokapitałunarynkuubezpieczeńprowadzidonieadekwatnej
pojemnościubezpieczeniowejiwkonsekwencjidoutrzymywaniasięrelatywniewysokichcenubezpieczeniaryzykkatastroficznych,coniejestzespołecznegopunktu
widzeniasytuacjąoptymalną.Udziałrząduwsubsydiowaniutychubezpieczeń,wprawdziemożebyćkontrowersyjny,alerządmaistotnąprzewagęnadprywatnymi
ubezpieczycielamizewzględunaszerokiemożliwościkredytowaniafinasowaniaczęścitychryzyk.Innymisłowytraktujesięrządjakodostawcęreasekuracjidlamega-
katastrof.Ubezpieczeniesubsydiowaneprzezrządpowinnozapewnićpokrycieoczekiwanychszkódprzyrozsądnejskładceorazzachęcaćgospodarstwadomowe
doprzezornychpostaw.Wokreślonychsytuacjach,gdyprywatnyrynekubezpieczeńniefunkcjonujewłaściwie,rządmożewpływaćnaustalenieniższychskładekniż
oferowałbytenrynekubezpieczeń.
Zwolennicydrugiejteoriipodkreślają,żenajwiększąbarierąwłaściwejpodażyubezpieczeń,szczególniepowystąpieniudużychkatastrof,jestwysokipoziom
niepewnościcodoczęstościirozmiarówprzyszłychszkódkatastroficznych,iwkonsekwencjiniepewności,codowielkościzaangażowaniaadekwatnegokapitału
dopokryciatychryzyk24.Jednakżepopewnymczasieubezpieczycielesąwstanieponownieoszacowaćteryzyka,zgromadzićwystarczającekapitałyizaproponować
właściweproduktyubezpieczeniowe.Podkreślasię,żeabyinterwencjarządowa,wramachpartnerstwapubliczno-prywatnegowzarządzaniuryzykamikatastroficznymi
byłaefektywnalubconajmniejmałodestrukcyjna,powinnybyćspełnionetakiewarunkijak25:
•niesprawnefunkcjonowanierynkuubezpieczeń,
•kształtowanieskładekwrelacjidoryzyka,
•funkcjonowaniestymulacjiistniejącychrozwiązańrynkowych,
•zapewnienieswobodywyborureasekuracjipaństwowej,
•występowanieczasowegocharakteruinterwencji.
Argumentacjataoznacza,żeinterwencjapaństwanarynkuubezpieczeńpowinnamiećprzedewszystkimczasowycharakter,występowaćbezpośredniopokatastrofie
wceluzapewnieniaodpowiedniejpodażyubezpieczeńorazprzestrzegaćwokreślonymzakresieregułrynkowych.
2.3.Nierynkowemetodytransferuifinansowaniaryzykkatastroficznych
Wpraktyce,wzależnościodprawnychuwarunkowańipoziomurozwojurynkuubezpieczeń,występująróżnezakresypokryciakatastroficznegozmniejszymlub
większymudziałempaństwa,zapewniającegoochronęnawypadekwystąpieniazdarzeńkatastroficznych.Udziałpaństwawpokryciutychryzykokreślasięmianem
nierynkowychmetodtransferuryzyk.
Donierynkowychmetodfinansowaniaryzyka(zbiorowegoexpostdzieleniasięszkodami)zaliczasięwszczególności:
1)pomocrządowądlasektorapublicznegoiprywatnego,wtymnarzeczodbudowyinfrastrukturykrytycznej,
2)pomocrodzinnądlaposzkodowanych,
3)niektóreświadczeniatowarzystwubezpieczeńwzajemnych,
4)środkiinstytucjitzw.pomocowych.
Środkizpomocyrządowejsągromadzonewczęściexantenp.wpostacifunduszówspecjalnychlubex-post,tj.zprzyszłychpodatków.Pomocrządowaodgrywa
kluczowąrolęnawypadekdużychkatastrof,zarównowkrajachrozwiniętych,jakiwkrajachwschodzących(emergingcountries).
DlaprzykładuwPolscew2010r.,szkodyspowodowaneprzezpowódźprzekroczyły12,5mldzł,wtymstratywinfrastrukturzejednosteksamorząduterytorialnego6,7
mldzł.Ubezpieczycielewsparciprzezreasekuratorów,wypłaciliwówczasponad1,68mldzł.Wramachpomocybezpośredniejdlagospodarstwdomowychzbudżetu
państwafinansowanobezzwrotnepieniężnezasiłkidlaposzkodowanych(151,6mlnzłw2010r.)26.Ponadtozbudżetupaństwafinansowanebyłydopłatynapokrycie
kosztówoprocentowaniabankowychkredytówpreferencyjnychnaremontyiodbudowęmieszkańorazbudynkówmieszkalnych,udzielanychnausuwanieskutków
powodzi.
Podobnie,ześrodkówbudżetupaństwadlajednosteksamorząduterytorialnegosąprzewidzianedotacjenadofinansowanieichzadańwłasnych,związanych
zusuwaniemskutkówklęskżywiołowychorazdopłatynapokryciekosztówoprocentowaniakredytówbankowychprzeznaczanychnausuwanieskutkówpowodzi,
osuwiskziemnychczyhuraganów27.
Istotnymzagadnieniemkażdegofinansowaniaryzykaopartegonazasadziesolidarnościjestwystępowaniehazardumoralnegoczybrakubodźcówdoredukcjiryzyka.
Istniejeobawa,żepomocdlaposzkodowanychwkatastrofiebędziezachęcaćludzidomniejostrożnegopodejściadoryzykaimożepowodować,żebędąlokowaćsię
(nabywaćnieruchomościibudowaćnp.domy)wobszarachowysokimryzykukatastrofy,atakżemożezniechęcaćdozawieraniaumówubezpieczenia.Doprowadzać
tomożedodalszegowzrostuwydatkównapomocdlaprzyszłychofiarkatastrofnakosztpodatników.
Podobnie,instrumentyzwiązanezrozłożeniemryzykawczasiemają,ogólnierzeczujmując,charakterzarównoinstrumentówfinansowaniaexante,jakiexpost.
Napoziomiegospodarstwdomowychnależądonichwszelkiegorodzajuoszczędnościisystemymikro-ubezpieczeń,opartenakontachoszczędnościowychczłonkówtej
wspólnoty.Ponadtodotejgrupyinstrumentównależąrównieżpożyczkiuzyskanepowystąpieniukatastrofy.
Natomiastzperspektywyrządu,sątoróżnegorodzajufunduszekatastroficznezasilanezpodatkóworazpobranekredyty.Jesttometodarozłożeniaryzyka
katastroficznegonapodatników.
Formąjednocześnieuwzględniającąsystemfinansowaniaexanteiexpostjestporozumieniekredytuwarunkowego,wymagająceponiesieniapewnejopłaty(fee)przed
wystąpieniemkatastrofyispłat(mniejszychniżnormalne)ratkredytowychpojejwystąpieniu.
Wprzypadkuryzykkatastroficznychtrudnychdoubezpieczenia,dywersyfikacjęryzykarozłożonąwczasiepowinnoorganizowaćpaństwo,ponieważposiadaono,
wedługGolliera,większąwiarygodnośćkredytowąidłuższyhoryzontczasowydoprzeprowadzeniaimplementacjitejdywersyfikacji28.
2.4.Finansowanieryzykkatastroficznychapoziomrozwojugospodarczegokraju
