Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp
9
utopii”.Utopiesągroźne,choćdziśjużraczejniemaszansnazaistnienie
utopiiwielkich,całościowych,doczynieniazaśmamyzutopiami„mały-
mi”(jaknp.utopiaprawczłowieka)6.
ZdrugiejstronyTadeuszSławekpodkreślaogromnąrolęutopiiwna-
szymświecie.Wedługniegonajwiększąwartościąutopijnejdialektyki
myśleniajest„głębokokrytycznarefleksjanadobecnymstanemrzeczy”,
pozostająca„pozapolitycznympragmatyzmem,niebezpiecznadlawładzy
ijejopozycji”7.ZygmuntBaumanzauważanatomiast,żeniemożebyć
mowyokryzysieutopijnegomyślenia,skorowciążwyobrażamysobieży-
cielepszym,niżjestonowrzeczywistości.WedługniegoThomasMore
jakopierwszyodważyłsięzaproponowaćprojektprzemianyświata„na
bardziejdlaludziprzyjaznyibezpieczny,idlaichczłowieczeństwagościn-
ny”.Stałosiętodziękiprzekonaniu,żeszczęśliweżyciejestmożliwetylko
wszczęśliwym,dobrzezaprojektowanymświecie.Abyówświatmógłstać
sięmiejscemszczęśliwymdlaczłowieka,„trzebazastąpićfanaberieprzy-
rodyobojętnejnaludzkiepotrzebyimarzeniałademdyktowanymprzez
Rozum”8.
Baumanwtymmiejscupodzielaprzekonaniewielubadaczyoracjona-
lizmieutopii,wydajesięjednak,żetowłaśnieprzypisywaniejejracjonal-
nościsprawia,iżtakwielekontrowersjiiniechęcionabudzi.Ponieważ„ro-
zum”wutopiijestjedyniechwytemretorycznym,literackimwybiegiem.
Utopiesąwłaśniezzałożeniairracjonalne,opartenaniesprawdzalnych
podstawach,wynikajązmetafizycznychprzekonań.Możnapowiedzieć,co
będęstarałsięwykazaćwtejpracy,żeichgłębokastrukturajestwłaśnie
ufundowananaprzekonaniachwręczquasi-religijnych,aobrazowa,lite-
rackanadbudowajedynienosiznamionaracjonalności.
Trwałośćutopiijakotematuintelektualnychrozważańjestwpewnym
sensiezaskakująca,choćsamozjawiskoliterackiedziśwydajesięjużroz-
działemzamkniętym.Pozostajejednak(zarównowswymliterackim,jak
iideologicznymaspekcie)wciążnierozwiązanymproblemem.Jestwniej
jakaśniedającasiędokońcawytłumaczyćsprzeczność,któraodpychaipo-
ciągazarazem.Jestwniejnapięciemiędzyracjonalnością(wyrażającąsię
poprzezdrobiazgowezaplanowaniecałościświata)airracjonalnymprze-
konaniemonaturzeczłowiekaiświata.Zjednejstronyutopiesąlogiczne,
zdrugiejewidentniesymboliczne.JużbowiemUtopiaMore’atworzylite-
rackąfikcjęizarazemnawstępie,przezsamąswąnazwę,jądyskredytuje;
6Tamże,s.7.
7Tamże,s.6.
8Tamże,s.8.
