Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
I.Wstęp
Utopiajestzjawiskiem,którebudzikontrowersjeispory.Jużpierwszali-
terackautopia,czyliLibellusvereaureus,necminussalutarisquamfesti-
vus,deoptimoreipublicaestatudequenovainsulaUtopia(Książeczka
zaistezłotainiemniejpożytecznajakprzyjemnaonajlepszymustroju
państwainieznanejwyspieUtopii)ThomasaMore’a,mimopoczątkowe-
goentuzjastycznegoprzyjęciaprzeztakichwspółczesnychhumanistów,
jakErazmzRotterdamu,UlrichvonHutten,JeanDesmarais,JeanLeSau-
vageczyJeroenvanBusleyden1,wywołaławkrótcedyskusjeipolemiki,które
trwająwłaściwiedodziś.Niejasnystatusowegodzieła,łączącegopoważny
projektspołecznyzostrąsatyrą,mieszającegodyskursfilozoficznyziro-
nicznym,wreszcienoszącegoparadoksalnyiwewnętrzniesprzecznytytuł,
sprzyjapowstawaniucoraztonowychjegointerpretacji.Książeczka…stała
sięzjawiskiemnatyleniezwykłym,żewywołałanieoczekiwanąchybaprzez
More’areakcję,jakąbyłopojawianiesięwkrótcelicznychtekstówpróbu-
jącychdoprecyzowaćlubprzemodelowaćobrazspołeczeństwaprzeznie-
goukazany.Coznamienne,późniejsiautorzyniepotrafiliwyzwolićsięod
przemożnegowpływuUtopii,itonietylkojeśliidzieokoncepcjespołeczne
(jakchoćbykwestiazniesieniawłasnościprywatnej,wspólnotowegowy-
chowaniadzieciczyeugeniki),alezwłaszczaojejformęliteracką.Nicdziw-
nego,żegatunekliteracki,któregowyróżnikiemjestprezentowanie„wzo-
rowozorganizowanychspołeczeństw,projektówsprawiedliwychustrojów
państwowychibezbłędniefunkcjonującychinstytucji,uktórychpodstaw
znajdująsięideałyskontrastowanezrzeczywistościąsocjalnąipolityczną
znanąautorowiijegoczytelnikomzbezpośredniegodoświadczenia”2,swą
nazwęzawdzięczaKsiążeczce…More’a.
LiterackiwzorzecukształtowanyprzezpierwsząUtopięprzetrwał
właściwieniezmienionyażdopoczątkówXXwieku,kiedytoutopiewop-
tymistycznymduchuMore’azostałyzastąpioneprzezutopienegatywne,
antyutopielubdystopie.Jednakione,mimopozornychróżnic,wgruncie
1F.E.Manuel,F.P.Manuel,UtopianThoughtintheWesternWorld,TheBelknap
PressofHarvardUniversityPress,Cambridge,MA1980,s.131.
2M.Głowiński,T.Kostkiewiczowa,A.Okopień-Sławińska,J.Sławiński,Słownikter-
minówliterackich,Ossolineum,Wrocław–Warszawa–Kraków1998,s.599.
