Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
16
Rozdział10Zdziejówszkoły
Cel,wyodrębnionemiejsce,obecnośćnauczycielaiucznióworazprogramy
nauczaniastanowiąnieodzownątreśćpojęcianszkoła”.Konkretnaszkołapo-
wstawałajednakzawszewokreślonymmiejscuiwczasiehistorycznymiprzyj-
mowałakształtzależnyodzmiennegokontekstuspołecznego,conadawałojej
swoisterysy.Szkołymiewająwłasnąnosobowość”iwtymsensiesąniepowtarzalne,
jaknp.CollegiumNobilium,założoneprzezStanisławaKonarskiegow1740r.
wWarszawie.
Gdyzatemwychodzisiępozaogólnądefinicjęszkoły,koniecznejest
uściślenieprzedmioturozważań,zwłaszczajeśliichcelemmabyćuchwycenie
przemian,jakimszkołapodlegała,ichprzyczynorazroli,jakąodgrywała
wspołeczeństwie.Abyzbadaćnp.funkcjonowanieszkołynaziemiachpolskichpo
rozbiorach,trzebawyjaśnićstrukturęizadaniaszkoływpaństwachzaborczych,
zbadaćfunkcjonowanieszkołypolskiejwokresachautonomiiposzczególnych
ziempolskich,aprzytympamiętać,żemamydoczynieniazcałościązłożoną
zróżnychelementów,którymisąszkołaludowaalboelementarna,szkołarealnaitp.
Różnorodneokreśleniawnazwieszkoływskazująnasytuacjęspołecznąlubna
miejsceszkoływsystemieszkolnym.Wielowiekowapodległośćtejinstytucjiwobec
Kościołauzewnętrzniłasięwrozbudowanymnazewnictwie.Przymiotniki:parafial-
na,katedralna,klasztorna,biskupia,kolegiackaitp.wskazywaływprostnaKościół
jakowłaścicielaiorganizatora.Powstawałyszkoły,którewyróżnianonazwiskiem
fundatora,czasemnauczyciela.ZnanajestszkołapałacowaKarolaWielkiego,szkoła
GuarinazWerony,akademiaZamoyskiego,akademiaLubrańskiegowPoznaniu.
Wnazwachzapisywałsięprocespowstawaniasystemuoświaty,czyliłączenia
istniejącychoboksiebieszkółwskoordynowanyorganizm.WPolscedziałosię
takwwynikureformyprzeprowadzonejprzezKomisjęEdukacjiNarodowej.
Szkołyzostaływówczaszhierarchizowane:parafialne(wiejskieimiejskie),
podwydziałowe,wydziałowe,główne(uniwersytety),tworzyłykolejneszczeble
drabinyszkolnej.Nazwyszczeblikształceniamogłyzwięźleinformowaćokierunku
politykioświatowej.IzbaEdukacyjnanp.wmiejscenazwynszkołaparafialna”
stosowałanazwęnszkołaelementarna”albonpoczątkowa”,byzaznaczyćm.in.jej
niezależnośćodwładzykościelnej.
ZróżnicowaneiczęstozmieniającesięnazwyszkółwciąguXIXw.na
ziemiachpolskichbyłytakżewyrazemdramatycznychlosówpolitycznychPolaków.
Możnaznichułożyćdziejewysiłkówwkształtowaniuwłasnegosystemuszkolnego,
przerywanychprzezzaborców,którzyzmienialiwramachrepresjipopowstaniowych
nietylkotreścinauczania,aleinazwyszkół.
1.2.Szkołaantyczna
Tradycjęszkołyeuropejskiejwyprowadzasięzinstytucjiwychowawczych
starożytnychGrekówiRzymian.JejpierwocinypowstaływAtenach,gdzie
wytworzyłsięobyczajposyłaniachłopcówpodopiekąniewolnika-pedagogana
