Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
AnnaJarmuszkiewicz
UniwersytetJagielloński
Kanonitradycjawperspektywie
literaturyświatowej
Czymjestkanonwpodstawowym,utrwalonym,„tradycyjnym”znaczeniu?Ety-
mologiapodpowiada,żejesttowzorzec,pewnamiara.Słownikterminówliterac-
kichokreślakanonjako:
[...]zespółdziełuznawanychwobrębiedanejliteraturynarodowejzanajwybitniejsze
inajwartościowsze,przekazującewsposóbdoskonałyżywotnewnichwartości,idee
iprzekonania;jakoswoistacałośćkanonodpowiadawyobrażeniomotym,cozeste-
tycznegopunktuwidzenianajważniejsze,cojestczynnikiemzapewniającymkulturową
ciągłość.Wobrębiekanonudziełaniektórychpisarzyzajęłypozycjęniezachwianą[...],
innewchodząweńtylkowpewnychokresach.Nakształtowaniekanonuwpływmajązja-
wiskaspołeczneiprocesyhistoryczne,przekształceniaświadomości,aleteżzmieniający
sięsmak,ewolucjeliteraturywspółczesnej,oddziaływującenaformowaniesiętradycji
literackiej1.
Wkontekściekanonutradycjaliterackajestwięcwidzianajakozbiórkonwen-
cjiliterackich,wobecktórychpisarze-następcymusząsięustosunkować.Poprzez
tradycjęizasadękulturowejciągłościkanonściślewiążesięzpamięciąkulturo-
wą2.Literaturajestpamięciąkulturynietylkojakoproste„urządzeniedoreje-
stracji”,alewłaśniejakoucieleśnienieupamiętniania,którewłączasięwwiedzę
przechowywanąprzezkulturęi-wzasadzie-wnikawewszystkieteksty,które
danakulturawytworzyłainaktórychsięukonstytuowała.Pisaniejestjednocześ-
nieaktempamięciinowejinterpretacji,więcpoprzeztenproceskażdynowytekst
możezostaćtrwalewpisanywprzestrzeńpamięci.
Powracającdopytania:czymjestkanon?,możnaodpowiedzieć,żejestonau-
torytatywnąlistądzieł,„swoistącałością”,obowiązującymspisemlekturdanego
kręgukulturowego,kojarzonym(naświecie)główniezautoramiEuropyZachod-
niej.Jakuzasadnianojegoistnienie?RobertHutchins,prezydentuniwersytetu
chicagowskiegowlatachtrzydziestychiczterdziestychXXwieku,wprowadził
1Słownikterminówliterackich,red.J.Sławiński,wyd.4bezzmian,Wrocław2002,s.234(hasło
opracowaneprzezM.Głowińskiego).
2PamięćkulturowadefiniowanazaJ.Assmannem,Pamięćkulturowa.Pismo,zapamiętywanie
itożsamośćpolitycznawcywilizacjachstarożytnych,tłum.A.Kryczyńska-Pham,Warszawa2008.
