Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Kanonitradycjawperspektywieliteraturyświatowej
19
DlategoMorettiproponujedystansbadawczyiczytelniczy,ciągłewychodzenie
pozakanon(któregoclosereadingniemożezzasadyuczynić),zajmowaniesię
tekstami,którewydająsięnaprawdęistotnedlaczytelnika.Closereadingzostaje
nazwaneprzezwłoskiegobadacza„ćwiczeniemduchowym”(theologicalexercise)
-solennym,pełnymskupieniaipowagipochyleniemsięnadbardzoniewielką
liczbątekstów.Zdecydowanieniejesttopraktykaczytelnicza,któraprzynosiłaby
oczekiwanerezultaty,gdybyzastosowanojąwstosunkudoliteraturyświatowej,
gdyżonaijejbadaczepotrzebująniewielkiego„paktuzdiabłem”
.Sednemowe-
go„paktu”jestposiadanieintrygującej(jakdlaliteraturoznawcy)umiejętności
nieczytania.WtymmiejscuMorettiprzedstawiapomysłna„czytaniezdystanso-
wane”(distantreading),gdyżwedługniegodystansjestwszelkąpodstawąrozu-
mienia.Pomysłoczywiścieniejestnowy-wtrakcielekturynależysięskupićna
jednostkachmniejszych(tropy,tematy)lubwiększych(gatunki,systemy)niżsam
tekst.Jeślipomiędzynimitekstzniknie-trzebaprzyjąćzasadę„mniejznaczy
więcej”,bojeślichcesiępoznaćsystemliteraturywcałejjejróżnorodności,trzeba
zaakceptowaćmożliwość,żecośmożeztegosystemuwypaść.
WksiążceGraphs,MapsandTrees:AbstractModelsforaLiteraryTeory27Mo-
rettiwyjaśniadistantreadingjakosposóbpodejściadoliteratury,wktórymtaod-
ległośćniejest„przeszkodą”,alespecyficznąformąwiedzy:jestmniejelementów,
któredająwyraźniejszerozumienieogólnychpołączeńiodniesień.Znajomość
literaturyzostajeprzetransponowanawsprawneporuszaniesiępomiędzykształ-
tami,związkami,strukturami,formamiimodelami.Morettizauważaniebezpie-
czeństwatakiejzdystansowanejlektury:
Historialiteraturyprzekształcisięwprzekazanązdrugiejrękimozaikęcudzychposzuki-
wań,wyzutązbezpośredniegokontaktuztekstem.Wciążpozostanieambitna,ba-nawet
jeszczebardziejniżprzedtem,alewtymwypadkutaambicjabędzieproporcjonalnado
dystansudzielącegojąodtekstu.Imbardziejambitnedzieło,tymdystanspowinienbyć
większy28.
Pomimożarliwościwywodu,któradominujewdyskursieautoraConjectures
onWorldLiterature,raczejniewszystkiepostulatyMorettiegomożnaobronić.
Proponowanymodelzdystansowanegoczytaniajestnadalnieostry,opierasięna
pojęciachdowartościowanychprzezstrukturalizm,któreuległyjużwyczerpaniu.
Wyodrębnianiewiększychlubmniejszychodtekstujednostekmożeprowadzić
dozamienienialiteraturyświatowejwkatalogmotywówitematów,odbierającej
jejzupełnieprawodopogłębionejinterpretacji.Atoprowadziłobydowyjałowie-
niaprowadzonychnadliteraturąbadań.
27F.Moretti,MapsandTrees:AbstractModelsforaLiteraryTeory,Verso2005.
28F.Moretti,ConjecturesonWorldLiterature,s.57.
