Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp
„Zostawiłeśodłogiemnajpiękniejszytalent
pisarskiwPolscedzisiejszej”
HenrykRzewuski(1791-1866),pisarz,publicysta,filozofimoralista,jestpo-
wszechnieuznawanyzajednąznajbardziejkontrowersyjnychpostacilite-
raturypolskiejXIXwieku.Jegopisarskąścieżkęznacząskrajneemocje,jakie
wzbudzałwśródswychwspółczesnych.Entuzjastycznewitanyw1839roku
jakoautorPamiątekSoplicy,zliterackiejscenyschodziłprzeklinanyzazdra-
dęnarodowąiutwory,wktórychniewahałsięgłośnomówić,żePolska
jużumarła.Witanownimpisarzapotrafiącegojakniktinnywskrzeszać
szlacheckąPolskę,żegnanozaśczłowieka,któregoflzbyćnależypogardli-
wymmilczeniem”;człowiekaflgwałtemchcącegosięwykierowaćnagra-
barzaswojegospołeczeństwa”1.PrzywołanewtytulewstępusłowaAdama
Mickiewiczazyskująwtymkontekścierangęniezamierzonegoproroctwa.
PoetawypowiedziałjenapoczątkuliterackiejdrogiHenrykaRzewuskiego,
miałybyćzachętądlaobiecującegotwórcy,astałysięsymbolicznymzna-
kiemjegorozminięciasięzepokąizaślepieniawyznawanymipoglądami;
znakiemideowejsamotności2.
ŚledzącbiografięikolejnedziełaRzewuskiego,trudnosiędziwić,żeopi-
nieonimwahająsięodzachwytudlatalentupisarza,potrafiącegosławić
dawnąPolskę,poprzekleństwazasądy,któreważyłsięwypowiadaćna
tematPolskiwspółczesnej;odapoteozydlabardaszlacheckiegoświatapo
oskarżeniaozdradęiprzeniewierstwopisarzaorazurzędnikadoszczegól-
nychporuczeńprzynamiestnikuKrólestwaPolskiego,IwaniePaskiewiczu;
odpamięciipodziwukuprzekleństwomizapomnieniu.Jakopisarz-autor
gawędipowieścihistorycznych-zachwycałswychwspółczesnych,uwodząc
ichpięknemstaropolskiegoświata,jakopublicystaraniłiobrażał.Przede
wszystkimjednakkonsternowałiprowokował:tenświatowiecprzedstawiał
sięjakowielbicielprostotysarmackiegomodusvivendi;tenerudyta,uczestni-
czącwpublicystycznychdebatach,krytykowałflwiedzęksiążkową”,abędąc
zdeklarowanym,wręczwojującymprzeciwnikiemtradycjiOświecenia,zpo-
gardąodnosiłsiętakżedofilozofiiuprawianejprzezswychwspółczesnych.
Raziłanachronicznymipoglądami,bezceremonialnościąizaczepnątonacją
1J.Dzierzkowski,flDziennikLiteracki”1858,nr44,s.349.
2J.Falkowski,Wspomnieniazroku1848i1849,Warszawa1908,s.55.
