Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Rozdziałpierwszy
Mieszaninyobyczajowe–największyskandal
literaturypolskiegoromantyzmu
MieszaninyobyczajoweprzezJaroszaBejłępióraHenrykaRzewuskiegoto
utwór,októrymPolacychcielizapomniećizapomnieli1;dzieło,którewża-
densposóbniechcepasowaćdokrajobrazunaszejromantycznejliteratury
latczterdziestychXIXwieku.Powszechnieuznanezapatriotycznyiobycza-
jowyskandal,Mieszaninynawielelatwzburzyłyopiniępubliczną,rozpę-
tującjednąznajwiększychkampaniiprasowychswejepoki.Cowięcej,zło-
wieszczaaurategoutworupołożyłasięgrubymcieniemnabiografiisamego
twórcy,wyznaczającmomentspektakularnegozałamaniakarierywybitnego
pisarza,wielbionegojakoautoraPamiątekSoplicyiprzeklinanegoodtądjako
twórcęBejły.
ChoćdzisiajoMieszaninachledwiektopamięta,czytywanesąchybatylko
przezhistorykówideiibadaczyzainteresowanychtwórczościąRzewuskie-
go,towydajesię,żepochopnezamknięcietegoniewygodnegoutworudo
lamusahistoriiniebyłozbytroztropne.ZapominającoMieszaninach,wyma-
zujemyzkarthistoriipewną,niewątpliwiekontrowersyjną,alejednakko-
niecznądouwzględnienia,wyrazistąpostawęczęściPolakówwobecsytuacji
zaistniałejpoupadkupowstanialistopadowegoizwiązanejznimnadzieina
odzyskanieniepodległości.
Odiumzdrady,którezaciążyłonadtymutworem,skuteczniezabloko-
wałomożliwośćpolemikizgłoszonymiprzezRzewuskiegosądami,cowię-
cej,spowodowało,żewłaściwiezdumiewająconiewielewiemyotymdzie-
le.Wciążnierozstrzygniętepozostająnajbardziejpodstawowekwestie.Nie
wiemy,czyidojakiegostopniaRzewuskiutożsamiałsięzsądaminarratora
iwyznawałgłoszoneprzezeńpoglądy.Niemapewności,czyBejłabyłalter
egopisarza,czystanowiłjedyniewygodnąmaskędlaprowokatora,którego
celemjestjątrzenieizadawanieniewygodnychpytań.Podobnewątpliwości
pojawiająsięwkontekściesłynnychlojalistycznychdeklaracjiskładanych
1StanisławTarnowski,jedenzpierwszychmonografistówtwórczościH.Rzewuskiego,
konstatował,żenajskuteczniejsząbroniąwwalcezMieszaninamiokazałosięzapomnienie;jak
pisał:flksiążkatadziśjużwcaleczytanąniejestiniktjejniezna”.Zob.S.Tarnowski,Henryk
Rzewuski,w:tegoż,OliteraturzepolskiejXIXwieku,wybórioprac.H.Markiewicz,Warszawa
1977,s.513.
