Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
9
artystycznej,wiedziekuoświetleniunaszejaktualnejsytuacjiduchowejihistorycznej.
Jegointerpretacjenigdyniedałysięuwieśćpokusieideologizacjiprzeszłości,tak
niezbędnejczasemdokrytykiepokinowoczesnej.Burckhardta„duchowapraca”nad
przeszłością5orazkontemplatywnapostawawobecdziejów6napewnoniezawsze
stanowiąwystarczającąodtrutkęnaaktywistycznąretorykęhistoriografa,pragnącego
zapomocąuprawianiahistoriizrealizowaćutopijnąwizjęprzyszłości.Naszczęście,
możnabyrzec,postawaBurckhardtaustrzegłagoprzedpomieszaniemperspektyw:
historyka,któryrekonstruujeobrazprzeszłościwnieusuwalnejatmosferzeniepew-
ności,przypuszczeńorazwymiennościrelacjipomiędzyzdarzeniami,faktami,arte-
faktamiidiagnostycznąpracąbadacza,ahistoryka-apodyktycznegowładcypamię-
ciiprzeszłości.ZtegoteżpowoduBurckhardtniewahasięprzedbardzoostrożną
próbąmoralnejocenyhistorii,dostrzegającnieustannąobecnośćzłaiwielokierunko-
wośćprzemianhistorycznych7,natomiastpostulathistorycznejnaukiwolnejdowar-
tościczydoskonalepolimorficznejhistoriijakokonglomeraturównoważnychopowie-
ścinaróżnychpoziomachjęzykabyłbydlańzapewneniezrozumiały.
Niewtymrzeczjednak,bytekstomJacobaBurckhardtastawiaćpytania,naktóre
siłąrzeczynieudzieląodpowiedzi.Równieżambicje,bypokazaćBurckhardta
5.JakbardzotrafniezauważyłHardtwig,Burckhardt,któryhistorięjakofundamentkształceniaikulturyprzeciwstawiał
naucehistorycznejjakoprofesji,posługujesiępojęciem„Geistesarbeit”-W.Hardtwig,Geschichtsreligion–Wissen-
schaftalsArbeit–Objektivität.DerHistorismusinneuerSicht,„HistorischeZeitschrift”,252:1991,s.23.
6.TenaspektstanowiskaBurckhardtawywoływałsporenieporozumienia-odzarzutóworenesansistowskiamora-
lizm,poprzezpodejrzenieoestetyzacjęprzeszłości,ażdosłynnej,napołynegatywnejocenyobrakuzaangażowa-
niawwielkieprocesydziejowo-dydaktyczne(szłoozjednoczenieNiemiecw1871r.),sformułowanejw1906r.przez
Meineckego.JużDiltheymiałsięwyrazić,żeBurckhardtkroczyprzezświatniczymprzezsalemuzeum-jakjed-
naksłuszniewykazałjużHeinzKnittermayer,Diltheyniezrozumiał,naczympolegałaistotaBurckhardtowskiejre-
zygnacji,dystansu,niezaangażowania-byłaonadlaBurckhardtawarunkiemwolnościhistorykawoglądzieioce-
nieprzeszłości,atakżewyrazemmiary,świadomościwłasnychograniczeń-zob.H.Knittermayer,JacobBurckhardt.
DeutungundBerufungdesabendländischenMenschen,Stuttgart1949,s.276.Wtymwzględzienadalnieocenio-
napozostajeksiążkaKarlaLöwitha:K.Löwith,JacobBurckhardt,Stuttgart1984[SämtlicheSchriften7,tomzawie-
ra:BurckhardtsStellungzuHegelsGeschichtsphilosophiez1928r.,s.1-38,orazJacobBurckhardt.DerMensch
inmittenderGeschichtez1936r.,s.39-361,atakżedrobnerecenzjezpracpoświęconychBurckhardtowi].Kryty-
cznieostanowiskuBurckhardta:F.Jaeger,BürgerlicheModernisierungskriseundhistorischeSinnbildung.Kulturge-
schichtebeiDroysen,BurckhardtundMaxWeber,Göttingen1994.ODiltheyuijegokrytyceBurckhardtazob.:
E.Paczkowska-Łagowska,Logosżycia:filozofiahermeneutycznawkręguWilhelmaDiltheya,Gdańsk2000.Okwe-
stiiestetyzacjiprzeszłościzob.bardzodobry,zrównoważonyosąd:E.Flaig,ÄsthetischerHistorismus?ZurÄsthetisie-
rungderHistoriebeiHumboldtundBurckhardt,„PhilosophischesJahrbuch”94:1987,s.79-95.
7.ToteżwWeltgeschichtlicheBetrachtungenwyśmiewatych,którzynadziejespoglądajązperspektywyszczęścia
inieszczęścia-ocenafaktunieleżywtym,cozniegowypłynęło,choćitomaswojedoniosłeznaczenie,leczwtym,
czymdanyczynbyłwswojejistocie.Procesualnośćhistoriiijejniesłychanawielowątkowośćniepowinnyprzesła-
niaćfaktu,żewdziejachdziałaokreślonyczłowiekookreślonejsileduchowej,którywchodzizprzeszłościąitrady-
cjąwnajróżniejszydialog,nieznającwszelakonigdyjegozakończenia.Wydarzeniamogłybywięcpotoczyćsięcał-
kieminaczej,niżtosięfaktyczniestało.UwagiBurckhardtazWeltgeschichtlicheBetrachtungenczęstogoszcząna
stronachHistoriiniebyłejAlexandraDemandta.
