Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wierzono,żewtymczasieduchyzmarłychwracajądoswoichdawnych
mieszkań,wzwiązkuzczymnależyjeodpędzić
42.Najdokładniejszyopis
odprawianegowówczasobrządkudajeOwidiuszwKalendarzupoetyckim.
Mianowicieopółnocypaterfamiliasprzemierzałbosodomostwo,wyko-
nującpalcamidłonigestychroniącegoprzedzjawą(tu:umbra).Najpierw
obmywałręce,anastępnieodwracałsiętyłemdodrzwiiwyrzucałzasie-
bieowocebobu,wypowiadającsłowa:nTenbóbrzucamja,zajegosprawą
odkupujęsiebieiswoichbliskich”.Czynnośćpowtarzałasiędziewięćrazy,
aduchmiałrzekomozbieraćwtymczasiebóbzpodłogi.Pokolejnym
rytualnymobmyciurąkgłowarodzinywzywałagodoodejściasłowami:
nOdejdź,duchuprzodków”(manesexitepaterni),równieżdziewięciokrot-
nie.Potemdomownikodwracałsię,uznająccałąrzeczzazakończoną
43.
Oileduchyte,którenazywanolemures,podobniejakdimanes,byłynie-
szkodliwe(jeślioddawanoimnależnącześćbądźwłaściwieodprawiano),
otylepodobnaim,równienieokreślonagrupatzw.larvaemiałabardziej
złowieszczycharakter.Otym,żepotrafiąoneopętaćczłowieka,zaświad-
czająjużkomediePlauta
44
.Wpodobnymkontekściewystępujetenwyraz
takżeuautorówpóźniejszych
45
.Tetrzytypyduchównieposiadałyjednak
wyraźnychcechdystynktywnych,azazwyczajtraktowanojejakopewne
mniejlubbardziejodrębnekolektywy.Tylkotymostatnimrzeczowni-
kiem(larvae)posługiwanosięrównieżwliczbiepojedynczej(larva),choć
maneszwykletakżedenotowałojednostkę.
Istotnerozróżnieniewprowadziłjedenzpierwszychapologetów
chrześcijańskich,Tertulian(II/IIIw.n.e.).W56.rozdzialetraktatuDeani-
ma,posiłkującsięwcześniejszątradycjąliteracką,dzieliondusze,które
niemająwstępudoświatapodziemnego,natrzykategorie.Obokwspo-
42
Toynbee1996(
1
1971):64;Scullard1981:118—119;Felton1999:13;orazdo-
kładniejnt.zarównoLemuria,jakiParentaliaBöMer1943:29—41;Bayet
21973:72—77.
43Ov.Fast.5.429—444.Por.Var.Vit.Pop.frg.19Riposati=Non.197L:quibustempo-
ribusinsacrisfabamiactantnoctuacdicuntseLemuriosdomoextraianuameicere(nwtym
okresie,wtrakcienocnychobrzędówrzucająbobemimówią,żewypędzająduchyzmarłych
zadrzwidomostwa”)orazBöMer1943:38—39.WtymkontekścieużytyprzezOwidiusza
rzeczownikmanesjestprawdopodobniealbopomyłkąpoety,albouproszczeniem.
44Zob.Pl.Aul.642:larvaehunc[ł]agitantsenem,Capt.598:larvaestimulantvirum.
45
Por.Apul.Met.9.29;Amm.Marc.14.11.17.
26
ŚWiatzmarłychWkulturzerzymskiej
