Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
14
WŁODZIMIERZGALEWICZ
nanasinneobowiązki;każenamnaprzykładwyrzecsiępewnych
luksusowychdóbr,wytwarzanychlubsprowadzanychkosztemarty-
kułówmedycznych,zwiększyćliczbękształconychlekarzy,czywresz-
cieprzyznaćjakąśrekompensatętym,którymniemogliśmyzapewnić
właściwejopieki(s.512)
8
.
Jakjużjednakwspomniałem,pytanieomożliwyprzedmiotprawa
jestniejednoznaczne.Pozaopisanymwyżejrozumieniemformalnym
posiadaonotakżeinne,któremożnaokreślaćjakomaterialne.Pyta-
jącomożliwyprzedmiotprawawtymbardziejmerytorycznymsensie
zastanawiamysięprzedewszystkimnadcharakteremobowiązków,
któreprawajednychosóbnakładająnainneosobylubstrony-wtym
zwłaszczanapaństwo,mające„przestrzegać”,atakże„strzec”owych
praw:czyteodpowiadająceprawomlubteżopierającesięnaprawach
powinnościmająwyłączniecharakternegatywny(stanowiątzw.obo-
wiązkizaniechania),czyteżmogąmiećrównieżcharakterpozytywny
(stanowićobowiązkidziałania).
Wtakpostawionejkwestiiistniejątrzygłównekoncepcje:liber-
tariańska,welfarystycznaorazpośrednia,przyczymtaostatnia-
zależnieodjejrozwinięcia-możebyćalbobliższakoncepcjiczysto
libertariańskiej,albobardziejzbliżonadowelfarystycznej.Tezytych
koncepcjiwygodniejestodnieśćdoprawczynnościowych,nieprzesą-
dzając,żemogąoneuwzględniaćtylkotakieprawa.
Zgodniezkoncepcjąlibertariańskądoogólnych-tzn.niewyni-
kającychzjakiejśszczególnejrelacjilubroli-uprawnieńczłowieka
zaliczająsięjedyniedwaprawa:prawodowolności„doczegoś”,czyli
wolności,którąkażdaosobaposiadawewłasnychdziałaniach,pod
warunkiem,żeniewyrządzająoneszkodylubnieodbierająwolności
nikomuinnemu,orazjejprawodowolnościodniepożądanychdziałań
innychosób.Pierwszeztych„wolnościowych”prawmożnarozumieć
słabiejalbomocniej.Wsłabszymrozumieniujakaśosobamaprawo
czynićAwtedyitylkowtedy,gdyniemaobowiązkupowstrzymywać
sięodczynieniaA;naprzykładtwierdząc,żekażdyma(moralnelub
ustawowe)prawowygłaszaćswojepoglądyalbobronićsięprzedna-
pastnikiem,mamynamyśli,żeczyniącjednolubdrugienierobinic
niewłaściwego-niezachowujesięwsposób(moralnielubprawnie)
niedozwolony.Wmocniejszymrozumieniumojawolnośćwewłasnych
działaniachwymagaponadto,abyniktniepowstrzymywałmnieod
działaniaaninieprzeszkadzałmiwdziałaniu,przezktórenieszko-
dzęinnym
9
;jejprzedmiotemjestzatemrównieżokreślone,negatyw-
8Por.wtymtomie,cz.1,s.189.
9Tomocniejszerozumienieprawadowolności-ocenianegojakoprawownajważ-
niejszymsensie-przyjmujeJ.L.Mackie(1978/84):„Prawownajważniejszymsensie
