Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
starzy,bogacialbobiedni.Badacze,którzyulegliepidemii,odkrywająwięcpodmiotowośćpamięci
zakorzenionąwjejkulturowymwymiarze.
Przeróżne,nierzadkosprzecznekoncepcje,ujęciaidiagnozyskładającesięnaepidemiępamięci
łączytylkotyle.Iażtyle.
2.Punktprzełomowy,czyliprzyczynyepidemii
Maurice’aHalbwachsapowszechnieuznajesięzatwórcę(czyprzynajmniej:współtwórcę)
współczesnegoparadygmatubadańnadpamięcią.Przypisdojegodziełapojawiasięwniemal
wszystkichwspółczesnychpracachnatematspołecznegofunkcjonowaniapamięci,pełniąc-jak
mówisięoHalbwachsiejakooHojcu”,Hzałożycielu”czyHprekursorze”badańnadpamięciązbiorową.
Trzebajednakpamiętać,żemiędzyśmierciąHalbwachsawoboziezagładywBuchenwaldziea
współczesnymboomempamięciowym(iamerykańskimwydaniemCosera,zktóregopochodzi
przywołanywyżejcytat)mijapięćdekad.Zewspółczesnejperspektywywszechobecnościpamięci
wydajesiętocałkiemnieprawdopodobne,ale-jakpokazujeprzegląddefinicjidokonanyprzez
skazanynawymarciewnaukachspołecznych.WydanaczterylatapóźniejsiedmiotomowaThe
InternationalEnlcyclopediaoftheSocialSciencewogóletakiegohasłanieuwzględnia.Dlaczegowirus
Hpamięcizbiorowej”natakdługoprzeszedłwstanuśpienia?
LewisCoserfaktyczniebyłHpacjentemzero”,któryzaraziłHalbwachsemdziesiątkiamerykańskich
uczonych,cizaśzaczęlizarażaćkolejnych.Niemalwszystkieamerykańskiepracedotyczącepamięci
zbiorowejwydaneporoku1992odwołująsiędojegoprzekładu.Wcześniej,nawetwśródnielicznych
badaczyzajmującychsiępodobnątematyką,cytowanieautoraSpołecznychrampamięcibyłoraczej
wyjątkiemniżregułą.Żebywiruszacząłzarażać,potrzebabyłojednakczegoświęcejniżtylko
tłumaczenia.DowodemnatosąlosypoprzedniegoangielskiegoprzekładuHalbwachsa.W1980roku
ukazałosięangielskiewydanieLamémoirecollective-nieukończonegodziełaHalbwachsa
opublikowanegojużpośmiertnie(wydaniefrancuskie1955).RedaktorkąiautorkąwstępubyłaMary
Douglas,słynnajużwówczasantropolożka,którejksiążkaJakmyśląinstytucje(1987)takżeporusza
problempamięcizbiorowej.Wybórbyłmożeniecomniejszczęśliwy-Lamémoirecollectivejest
dziełemwyraźnieniekompletnym,wznacznejmierzeskładającymsięzpolemikialuzji,których
kontekstuamerykańskiczytelnikniemiałszansyzrozumiećidocenić.Ajednakwksiążceznaleźć
możnabyłowszystkiepodstawoweintuicjeHalbwachsaiwieleciekawychrozstrzygnięć.Sama
niekompletnośćniewyjaśniawięcbrakuzainteresowaniapublikacją.WydanieDouglasszybkowyszło
zobieguinigdyniezostałowznowione.Cowydarzyłosięwciągudekady,jakaedycjęDouglasdzieli
odwydaniaCosera?DlaczegotonieMaryDouglasstałasięHpacjentkązero”epidemii?
PytanieoHponowneodkrycieHalbwachsa”ijegoprzyczynypojawiasięwwieluopracowaniachna
tematbadańnadpamięcią.Niektórzyautorzy,jakhistorykJayWinter,poprzestająnastwierdzeniu,że
współczesnaHobsesjapamięci”wyrastaHzwieluspołecznych,kulturowych,medycznychi
Stwierdzajątymsamym,jaksięwydaje,żeeklektyzmmemorystudiesjesttakwielki,żemiałonanie
wpływwłaściwiewszystko.Sąjednakitacybadaczeepidemiipamięci,którzynieonieśmielenijej
rozległością,próbująwskazywaćnakonkretneprzyczynyleżąceuźródłaHpunktuprzełomowego”.
Wśródnajczęściejpowtarzającychsięwyjaśnieńmożnawskazaćprzynajmniejtrzy,wzajemnie
przecinającesięiuwikłanewątki,wskazującenatrzyistotnezjawiskadrugiejpołowydwudziestego
stulecia:zakwestionowanieobiektywizmuhistorii,koniecznośćuporaniasięztraumatycznym
doświadczeniemdwóchwojenświatowychorazHprzyspieszeniekultury”związanezrozwojem
nowychmediówitechnologii.
a)Zakwestionowanieobiektywizmuhistorii
BarrySchwartz,jedenzprekursorówamerykańskichmemorystudies,odwołujesiędopierwszejztych
przyczyn.Jakokluczowyczynnikwrozwojuwspółczesnejfalibadańnadpamięciąwskazujekrytykę
historiijakoHobiektywnejnauki”,którarozwinęłasięrównocześniewróżnychśrodowiskach
naukowychwlatachsześćdziesiątychisiedemdziesiątychubiegłegowieku.Odkrycie,żehistoriępisze
nieCliowewłasnejosobie,leczbiali,wykształcenimężczyźnizklasyśredniejiwyższejwprowadziło
15
