Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp
15
kąatencjątraktowałiHess,iNordau),dostępdospołecznejemancypacji
irównouprawnienia,stanęlizjednejstronyprzedszansą,alezdrugiej—
zagrożeniemniemającymprecedensuwdziejachdiaspory.Szansąbyła
możliwośćzyskaniapełniprawspołecznychipolitycznych,acozatym
idzie—równieżekonomicznych.Wrealiachprzemiankapitalistycznych
itworzenianowejprzestrzenispołeczno-politycznejdokonującychsię
wXIXwiekuwieluzniejskorzystało,choć,conależypodkreślić,zjawisko
tomiałocharakterzindywidualizowany,toznaczyniedotyczyłoŻydów
jakocałejwspólnoty,aleodnosiłosiędojednostek.Zagrożeniezkoleiwy-
nikałoprzedewszystkimztego,żeemancypacjapolitycznaispołecznade
factozmuszaładozerwaniazwiązkówzdotychczasowądiasporą,czylize
swymżydostwem,ponieważpraktyczniepozadiasporąniemożliwebyło
uczestnictwowwyznaczonymodstulecirytmieżydowskiegożyciaspo-
łecznego,determinowanegoprzezobrzędyreligijneisamąwiarę.Innymi
słowy,bycieŻydemodwiekówzwiązanezwyznaniemwiary,przymie-
rzemzBogiemiprzynależnościądonaroduwybranegozostałowskutek
emancypacjizniszczone,cownowysposóbkazałospojrzećnaproblem
żydowskiejtożsamości.Zrodziłsięzatemniełatwydylemat,przedktórym
stanęliŻydzi:alboszansanapoprawęwłasnegoindywidualnegolosu,czyli
opuszczeniediasporyiprocesasymilacji,cobyłorównoznacznezrezy-
gnacjązwłasnegożydostwa,albopozostaniewewspólnocie,jednakbez
większychszansnapoprawęlosuinarażeniesięnanoweprześladowania
czyrepresjezestronyrosnącegowsiłęnowegoantysemityzmu.Przeddy-
lematemtakimstanęliMojżeszHessiLeonPinskeruważanizaprotagoni-
stówruchusyjonistycznego.NieominąłontakżeTeodoraHerzlaiMaksa
Nordaua,zatemkażdyzbohaterówtejksiążkizkwestiąemancypacjiiży-
dowskiejasymilacjizetknąłsięosobiścieiwtychprocesachuczestniczył.
HerzliNordausąprzytymprzypadkamiszczególnymizewzględu
naichznaczeniedlaruchusyjonistycznego.Obajprzeszliprocesasymi-
lacji,szczególnieuNordauazaznaczającysiędokonanymiprzezeńświa-
domymiwyborami.ZarównoNordau,jakiHerzlbyligłębokoprzesiąk-
nięcikulturąniemiecką,obajposługiwalisięjęzykiemniemieckimjako
ojczystymiświetniewpisywalisięwawangardęeuropejskiejinteligencji
drugiejpołowyXIXwieku.Nordau,starszyodHerzla,zajmowałpozycję
jednegozczołowychmyślicielischyłkustulecia,mentoraswychczasów
ioceniającegokondycjęspołeczeństwaorazkulturęokresufindesiècle.
Herzlnatomiastznakomiciewpisywałsięwawangardęmieszczańskiejin-
teligencjizachodniejEuropy,byłwziętym,błyskotliwymdziennikarzem
ipróbowałswychsiłwteatrze,piszącsztukidramatyczne,tworzyłrównież
prozę.Wswejpracyrelacjonowałikrytykowałnajważniejszewydarzenia
społeczno-polityczneówczesnejEuropy.
