Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
WstępXXIII
znajdującejsięnatereniegospodarstwaogrodniczegonależącegodoMieczysława
Wolskiegoprzyul.Grójeckiej81
24
.7marca1943r.schron„Krysia”naGrójeckiej
zostałwwynikudonosuodkrytyprzezNiemców,awszystkichjegomieszkańców
wrazzwłaścicielemposesjiorazjegosiostrzeńcemrozstrzelanokilkadniźniej
wpobliżuPawiakanagruzachgetta.
„OnegSzabat”
EmanuelRingelblumjużwpierwszychmiesiącachwojnyzacząłgromadzićświa-
dectwaowydarzeniach,któredokonywałysięnajegooczach.Pierwszymkrokiem
wstronęprzyszłegoArchiwumGettabyłyjegowłasnezapiskikronikarskie,pro-
wadzoneodwrześnia1939r.wformiezbliżonejdodziennika.Przenosiłnapapier
nietylkoopisywłasnychprzeżyć,lecztakżeinformacjezasłyszaneoduciekinierów
przybywającychdoWarszawyczyprzesiedleńcówzżnychczęściPolski.Wmaju
1940r.Ringelblumpostanowiłnadaćswojejpracydokumentacyjnejformyorga-
nizacyjneiwłączyćdoniejprzyjaciółorazznajomych,przeważniezwiązanychze
strukturamiŻSS.Swójprojektzrealizowałdopierokilkamiesięcyźniej,jesienią
1940r.,wchwiligdyNiemcyprzystępowalidoostatecznegozamknięciaŻydów
Warszawywizolowanejdzielnicymiasta
25
.
Dzieje„OnegSzabat”doczekałysięjużlicznychopisów,niewątpliwienaj-
ważniejsząpracąnatentematjestmonografiaSamuelaD.Kassowa
26
.Wielespraw
nadaljednakpozostajedowyjaśnienia.ZachowanewARGiopublikowanewtym
tomiespisypersonalneniepokazująnamcałejgrupy.Niewiemynawet,według
jakiegokluczajesporządzano.Na„liścieadresowej”„OnegSzabat”(dok.1)spo-
rządzonejprzezHerszaWasserawidzimyzpewnościąoboknajbliższychwspół-
pracownikówzespołutakżeczłonkówichrodziniosoby,októrychnicniewiemy.
Musimypamiętać,żepodnazwiskamitychostatnichmogąukrywaćsięnieziden-
tykowaniautorzyikopiści„OnegSzabat”.Tenniezwyklecennyrękopiszjed-
nejstronyporządkujenasząwiedzę,zdrugiejpozostawiabezrozstrzygnięcianie-
zliczonąliczbępytańiwątpliwości.Niewiemy,kiedypowstałidlaczegoWasser
24Obecnieul.Grójecka77.
25Dokładnadatapowstania„OnegSzabat”niejestznana.SamRingelblumwKronicegetta
(s.472)sugeruje,żejużwmaju1940r.grupaprzyjęłaformyorganizacyjne.Wksiążcekaso-
wej„OnegSzabat”(dok.6)znajdujemyinformację,żezebraniezałożycielskieodbyłosię5
października1940r.,natomiastHerszWasserdatętęprzesuwana22listopada1940r.,kiedy
wmieszkaniuRingelblumaprzyul.Leszno18m.31miałysięspotkaćopróczniegonastępujące
osoby:MenachemMendelKohn,SzmulLehman,Szyja(Jehoszua)Rabinowicz,LejzerLipe
Bloch,B.SukiennikiHerszWasser,zob.HerszWasser,TheGhettoArchivesTheEnterpriseof
Dr.EmanuelRingelblum,w:ACommemorativeSymposiuminHonourofDr.EmanuelRingel-
blumandhis„OnegShabbat”UndergroundArchives,Jerusalem1983,s.35.
26Kassow.