Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp
XXI
należącejod1940r.dokoncernuHugo-Schneider-Aktiengesellschaft(Hasag);na
początkumarca1944r.pracowałotamok.9000robotników(zob.dalszaczęśćtekstu)
9
.
RealizacjapowszechnegoprzymusupracyprzezJudenraty
Urzędyniemieckie,odpowiedzialnezaprzeprowadzeniekonkretnychinwestycjinatere-
nieGG(tj.GrupaGospodarkaWodnaczyGrupaBudowyDrógwWydzialeBudow-
nictwaRząduGG)ogłaszałyprzetarg.Zwycięskafirma(niemieckalubpolska)zgła-
szałazapotrzebowaniedomiejscowegoArbeitsamtunaokreślonąliczbęrobotników.
ArbeitsamtwydawałnatomiastnakazdostarczeniarobotnikówJudenratom.Organizacja
powszechnegoprzymusupracyzostałazatemwcałościprzerzuconaprzezNiemców
naradyżydowskie,któreodpowiadałynietylkozaskuteczneiterminowedostarczenie
siłyroboczej,lecztakżezaopiekęnadrobotnikamiwobozieiichrodzinaminamiej-
scu.Należyprzytympamiętać,żeoprócztegoobowiązku,radymusiałysprostaćtakże
nakazowicodziennegodostarczaniarobotnikównaplacówkiwnajbliższejokolicy.
Zadanietostałosiędlaradżydowskichprobierzemichsprawnościijednocześ-
nieegzaminemichzaufaniaspołecznego.Odrazutrzebazaznaczyć,żewodbiorze
społecznymniezdałytegoegzaminu.Zamieszczonewtomierelacjepełnesąwyrzeka-
nianakorupcjęibezdusznośćurzędnikówradorazpowszechnychaos,towarzyszący
rejestracjirobotników,niezależnieodwielkościmiasta.
Zwerbowanierobotnikówwiązałosięzprzeprowadzeniemtrudnejlogistycznie
ikosztownejprocedury:rejestracji,badańlekarskich,skierowanianakwarantannę
(wprzypadkuWarszawy),ewentualnegowyekwipowaniaiopłaceniapodróży,zaktórą
byłyradyodpowiedzialne.
Dlaludnościwyjazddoobozujawiłsięjakonajwiększatragedia.Zewzględu
naobfitośćświadectwnajlepiejznamysytuacjęwWarszawie.Jużwstyczniu1940r.,
azatemjeszczeprzedmasowymidoświadczeniamiobozowymi,EmanuelRingelblum
odnotowałngłębokiniepokój”ludnościżydowskiejzpowoduobozów
10
.Wkrótce,
gdyzaczęłynadchodzićinformacjezobozów,najgorszeprzypuszczeniasiępotwier-
dziły,agroźbazesłaniadopracystałasięrodzajemszantażu,stosowanymczęstoprzez
żydowskąadministrację
11
.Opórprzedwyjazdemdoobozupracydotyczyłtakżeobo-
zowegopersonelużydowskiego,m.in.lekarzy.nWyjazdnaobózbyłstraszakiemdla
każdegolekarza”-wspominałHenrykMakower,lekarzwwarszawskimgetcie,który
9Więcejnatemattegoobozu:F.Karay,DeathComesinYellow:Skarżysko-KamiennaSlaveLabor
Camp,Amsterdam1996orazK.Gibaszewski,HASAG:HistoriaobozupracywSkarżyskuKamien-
nej,SkarżyskoKamienna2011iR.Bauminger,Przypikrynieitrotylu(Obózpracyprzymusowej
wSkarżysku-Kamiennej),Kraków1946.
10Kronikagetta,s.85.
11Wysyłkądoobozuinż.Lipszycgroziłm.in.niezadowolonymrobotnikomszopukrawieckiego,
którzyskarżylisięnagłodoweracjeżywnościoweprzyznawaneprzezRŻ.Zob.RadaŻydowska
wWarszawie,s.183.nGazetaŻydowska”donosiłaokierowaniudoobozunelementu,któryszkodzi
społeczności”,zob.GŻ,13maja1941,nr38.SzefArbeitsamtuwarszawskiegoFriedrichZiegler
nakazałnatychmiastowąwysyłkędoobozupracyrobotników,którzyuchylalisięodobowiązku
pracynaplacówkachnaterenieWarszawy(sierpień1940).Zob.RadaŻydowskawWarszawie,
dok.101.
