Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
10
Wstęp
świeckihumanizmuważanyjest,zasadnieiprzezwielu,zaformęreligii?
Otóżtrzywnioskipłynązwyżejprzytoczonychstatystyk(nawetjeślinie
sątodanedokładne).Popierwsze,religiamasiędziśwświecietak,jaksię
miałazawsze–tojestdobrze;podrugie,religiajestsprawąprzedewszystkim
nieprzekonań,tylkozachowań(jakażjestjednolitośćdoktrynalnawświecie
islamu?Ajakaislamusiła?);potrzecie,jestwielcenieprawdopodobne,by
ludzkośćstałasię,jakmówiłZygmuntBauman(1925–2017),„jednymświa-
towymplemieniem”(antagonizmypomiędzyspołecznościamiświata,wtym
religijne,sązbytpotężne).Toniezmiernieważnekonstatacjedlatematu
mojejksiążki.
Czymożnabyćateistąijednocześniemiećdoreligiijakotakiejstosu-
nekprzychylny?Owszem,takichludzijestwielu.Jaskrawychprzykładów
natodostarczanamchociażbykulturażydowska.OtóżwieluŻydówmówi
osobie,żesą„ateistycznymiŻydami”.Cóżtooznacza?Tomianowicie,żechoć
niewierząwJahwe,tonieprzeszkadzaimtowprzeżywaniusamychsiebiejako
Żydów.ProfesorparyskiejSorbonyAndréComte-Sponville(ur.1952)wksiążce
Duchowośćateistycznawspominapewnewydarzenie4zczasówstudenckich.
Miałwówczasprzyjaciela,któryprzezwszystkichznajomychpostrzegany
byłjakoateista,nigdybowiemniewdawałsięwtowarzystwiewrozmowy
natematreligii.Nawetwięcej,wszelkichdyskusjidotyczącychreligiiunikał
„jakognia”.DziesięćlatpostudiachComte-Sponvillespotkałgowjednej
zparyskichkawiarni.Gdyzaczęliwspominaćdawneczasy,przyjacielrzucił
nagleuwagę:„Jestjeszczecoś.Znowuchodzędosynagogi”.Comte-Sponville,
zbityztropu,wszakuważałswojegoprzyjacielazaateistę,zapytałoczasy
studenckie:„Byłeśżydem?”.Nacotenodpowiedział:„Nadalnimjestem!”.
NaturalnewydawałosięwięcComte-Sponville’owipytanie:„Awięcteraz
wierzyszwBoga?”.Tenzaś,uśmiechającsię,odpowiedział:„Wiesz,dlaŻyda
wierzyćlubniewierzyćwBogatonaprawdęniejesttakaważnasprawał”.
Przykładytegorodzajuateistówprzychylnychreligiirodząważkiefilozoficznie
pytanie:czydasięichpostawęuzasadnić,tojestwskazaćstanowiskofilozo-
ficzne,którejądobrzeobjaśnia?
Wydajesię,żejesttomożliwe,choćbyzapomocąpoglądówBenjamina
Constanta(1767–1830)czyArturaSchopenhauera(1788–1860)sprzeddwu-
stulat.Wfilozofiiwspółczesnejzaś,itotylkowpolskiej,jestażpięćznamie-
nitychnazwisk,któreucieleśniajątakiestanowisko.Sąto,chronologicznie:
HenrykElzenberg(1887–1967),StanisławLem(1921–2006),MarianPrzełęcki
(1923–2013),LeszekKołakowski(1927–2009)iBogusławWolniewicz(1927–
2017).Sąonigłównymi„bohaterami”niniejszejrozprawy,którąmożnabyteż
zatytułować:„Elzenberg,Lem,Przełęcki,KołakowskiiWolniewiczoreligii”.
4A.Comte-Sponville,Duchowośćateistyczna.WprowadzeniedoduchowościbezBoga,przeł.
E.Aduszkiewicz,CzarnaOwca,Warszawa2011,s.48in.
