Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp
Roślinywykorzystywanewlecznictwie,kosmetologiiorazjakoprzyprawysąstosowanezwy-
klewformiewysuszonychsurowców,zwanychobecniesubstancjamiroślinnymi.Takaforma
stabilizacjizapewniatrwałośćorazminimalizujeryzykoutratyzwiązkówczynnychodpowie-
dzialnychzaichdziałanie.Wielesubstancjiroślinnychpoddajesięrozdrobnieniuprzezich
sproszkowanie,któremazapewnićskuteczniejszewykorzystanieobecnychwnichzwiązków
czynnych.Postępowanietojednakutrudniaidentyfikacjęmorfologicznąnapodstawiecech
makroskopowych.Ponieważkażdazestosowanychwlecznictwie,kosmetologiiorazgastro-
nomiisubstancjiroślinnychcharakteryzujesięzestawemswoistychzwiązkówczynnych,któ-
rychobecnośćwpływanaichdziałanie,precyzyjneokreślenietożsamościsproszkowanego
surowcajestpodstawądowłaściwegojegozastosowania.
Farmakognozja,jakodziedzinazajmującasiębadaniemsurowcównaturalnych,główniepo-
chodzeniaroślinnego,wykorzystujeszeregmetoddoichidentyfikacji.Jednązpowszech-
niestosowanych,obokanalizymakroskopowejitechnikchromatograficznych,jestmikro-
skopowaidentyfikacjasurowcówsproszkowanychzwykorzystaniemanatomicznychcech
diagnostycznych.Jakoelementydiagnostycznesąwykorzystywanetkanki,pojedynczecha-
rakterystycznekomórkibądźstrukturybędąceichwytworami.Napodstawieichobecności
(czasembraku)możnawstępnieokreślić,czymamydoczynieniazsubstancjąbędącąokre-
ślonymorganemrośliny,np.liściem,kwiatemczykorzeniem,apóźniej-precyzyjnieziden-
tyfikowaćroślinę,którejjestczęścią.Metodatamawielezalet,doktórychnależągłównie:
specyficzność,niezmiennośćcechwczasieprzechowywania,prostotaiszybkośćwykonania,
niskikosztorazniewielkailośćsubstancjipotrzebnadoprzeprowadzeniaskutecznejiden-
tyfikacji.ZnalazłotoodzwierciedleniewkolejnychedycjachFarmakopeiPolskiej(FP).We
wcześniejszychwydaniachFarmakopeimonografiesurowców(substancji)roślinnychzawie-
rałyjedyniespisyanatomicznychcechdiagnostycznych.PocząwszyodFPIX(2011),zaczęto
zamieszczaćrysunkicechdiagnostycznych,któreobjęły53surowce.WFPX(2014),zawie-
rającejponad200szczegółowychmonografiisubstancjiroślinnych,większośćsurowców
miałapodanecechymikroskopowe,a89byłozilustrowanych.ObowiązującaobecnieFPXI
(2017)zawierajużopisyprawie300substancjiroślinnych,wtym138jestzilustrowanych.Po-
kazujetotendencjęzwiększaniaroliilustracjijakouzupełnieniapodanychcechiwskazujena
wzrostznaczeniametodymikroskopowej.Podobneopisyirysunkiznajdująsięwniektórych
podręcznikachiskryptachdoćwiczeńzfarmakognozji.Schematyczneprzedstawienieana-
tomicznychcechdiagnostycznychwformierysunkówmabezsprzecznywalorpoznawczy,
dydaktycznyiestetyczny,jednakcechytesąprezentowanewformieuproszczonejiwyide-
alizowanej.Porównanieczarno-białychrysunkówzbarwnymobrazemmikroskopowymjest
dlaobserwatora,zwłaszczazdobywającegodoświadczenie(np.studenta),trudnedointer-
pretacji.Stądzrodziłsiępomysłzebraniafotografiiobrazówmikroskopowychdokumentu-
jącychsurowceroślinnewformie„Atlasu”
.Wybranosurowcepowszechniestosowaneinaj-
częściejomawianenaćwiczeniachzfarmakognozji.Fotografiewykonanespodmikroskopu
optycznegosąrealistyczne,aobserwatormożejeporównaćzobrazemwidzianymwpre-
paracie.Ponadtoobrazsproszkowanegosurowcaróżnisięodobrazuprzekrojówtkanek
luborganówroślinnychznanychzćwiczeńzbotaniki.Wsurowcusproszkowanymelemen-
tomdiagnostycznymtowarzyszyszeregnieistotnychfragmentówtkanekikomórek,które
utrudniająidentyfikację.
7
