Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
36
Częśćpierwsza:Trzypostawyautobiograficzne
wzamkniętym,skierowanymkuwnętrzunastawieniuintymisty
(niekiedyteżbywającegoświadkiem)dasiędostrzecpęknięcie,
przezktóreprzezieratrzeci,ukrytywierzchołeknautobiograficz-
negotrójkąta”.
Zkoleiprzykłademprawiewyłącznejdominacjiepickiejpo-
stawyświadectwamógłbysięwydawaćreportaż.Początkowo
uznawanybyłzagatunekprozy,wktórymfaktydotegostop-
niapowinnymówićsamezasiebie,żejegomiejsceznajdujesię
wprawdziewsferzeliteraturydokumentarnej,aleniendokumen-
tuosobistego”.Zczasemtozłudzeniebezstronnościświadectwa
stopniałoirozwijającasięautorefleksjawarsztatowatwórców
reportażuwydobyłazukrycianieuchronnąobecnośćJArepor-
tera.Jedenzewspółczesnychmistrzówgatunku,RyszardKapu-
ściński,sformułowałtowsposóbszczególniewyrazisty.Mówiąc
oswychtrzechksiążkachnatematAfryki(Wojnafutbolowa,
JeszczedzieńżyciaiHeban),stwierdził:
Wewszystkichtychksiążkachpiszęosobie,otym,comisięzdarzyło,
iotym,cozobaczyłem.Iniewychodzęanikrokdalejponadto,pozaosobi-
ste,bezpośredniedoświadczenia.Niematamanijednegotekstu,którynie
byłbyopisemosobistegoprzeżycia,przygody(ś)Kiedyśktośmniespy-
tał,nodobrze,alektowłaściwiejestbohateremImperium?Żenibyniema
bohatera.Nojakto-niemabohatera?Janimjestem.Ktojestbohaterem
Hebanu?JajestembohateremHebanu,piszęosobie,tojestmojahistoria33.
Konsekwencjawfaworyzowaniujednegonwierzchołkatrój-
kąta”posuniętatakdalekojakudeBirana(albouAmiela),nie
jestbynajmniejregułąwśródtwórcówliteraturydokumentuoso-
bistego.Skłonnośćdouprzywilejowaniapostawyświadkaalbo
kogośskładającegointymnewyznanie,albowreszciewyzywa-
jącegoczytelnikanaintelektualnyiemocjonalnypojedynek,jest
zapewneuwarunkowanapsychologicznie,aleszukaniejakiejś
typologiiosobowościwrelacjidotrzechtypówpostawyauto-
biograficznejwydajesięryzykowneigrożąceuproszczeniami.
33Odhistoriidoantropologiispotkania.ZRyszardemKapuścińskim
rozmawiaGabrielaŁęcka,nOpcje”1999,nr2,s.36.
