Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
którezostałyskażonelubzaadaptowaneprzezcywilizacjesąsiednie.Przy
opracowaniutematumusiałteżzostaćwziętypoduwagęczynnikczasu.
Oilepodróżnicy,kupcy,nawetmisjonarzewidzieliwXVIwiekuwChi-
nachjeszczejedenkraj,wktórymchcielidziałaćzpoczuciemwyższości
typowejdlaEuropejczyków,otylewdrugiejpołowieXVIIwieku,aszcze-
gólniewXVIIIstuleciuiepoceOświeceniapojawiłsięwliteraturzenchiń-
skifilozof”–uosobienieniezależnościmyśli2.Możnaprzypuścić,żebyłto
niezamierzonyskutekmodynachińszczyznę(chinoiserie),popieranejprzez
dwórkrólaLudwikaXIV3.
Operowanieprzezautorówterminemncywilizacja”wymagaobjaśnienia.
PojęcietopojawiłosięwliteraturzeeuropejskiejwdrugiejpołowieXVIII
wieku.RozpowszechniłosięweFrancji,Anglii,Niemczech,przeniknęłodo
Polskiorazinnychkrajóweuropejskich,sięgającnastępniedoAmerykiPół-
nocnej.Cywilizacjaoznaczatowszystko,ncoludzkośćstworzyła,dodałado
naturydlaułatwieniaiulepszeniażycia,icowieluludziomjestwspólne”.Ztej
definicjiwynika,żejestprzedewszystkimnzespołemrzeczy,któreludziewy-
tworzyliobokprzyrody,bobyłyimpotrzebne”,doniejteżnależączynności,
wszelkapracaprodukcyjna,wykładywszkołach,przedstawieniawteatrach,
funkcjonowaniesystemówkomunikacyjnychitympodobne;obejmujenor-
ganizację,awtymustrójkraju,systemzarządzanianim,prawo,moralność,
wreszciewiaręreligijnąiwiedzęorazsmakartystyczny”;oraznpewnąideolo-
gię,którawydaławszystkieteinstytucje,czynności,wytwory,organizacje”.
Piszącocywilizacji,autorzymająnamyślinwysokąnadbudowęnadprymi-
tywnąnaturalnąegzystencją”,atakżerozumiejąjąjakozespółprzedmiotów
materialnychiczynnościduchowych,boprzedmiotymaterialnezostałyob-
myślaneisąużywanendziękimyśliodkrywców”4.Takpojmowanadefinicja
cywilizacjiniepozwalabezdługoletnichspecjalistycznychbadańnaprzedsta-
wieniewszystkichelementówcywilizacjichińskiej,którewystępowałynazie-
miachpolskichwomawianymokresie.Należytakżedodać,żeautorzypragną
prześledzićtejejprzejawy,którebyłyznanejakochińskieite,któredopiero
badaczeuznalizatakie,bozostałyzaadaptowane,włączonewżyciecodzienne,
2P
.Hazard,Kryzysświadomościeuropejskiej1680–1715,przeł.J.Lelewicz,A.Siemek,
wstępM.Żurowski,Warszawa1974,s.40–43.
3G.Janneau,Encyklopediasztukidekoracyjnej,przeł.J.Arnold,E.Kiełczewska,War-
szawa1978,s.60–63.
4W.Tatarkiewicz,Parerga,Warszawa1978,s.71–79.
14
