Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
WracającdoMichałaBoyma,tonieulegawątpliwości,żezjegoksiążek
wydanychwWiedniuiRzymie45orazrękopisówkorzystałinnyjezuita–Ata-
nazyKircher,powołującsięlojalnienadaneBoyma.Onteżbyłczytanyna
dworzeSobieskiego46,zostałinformatoremBenedyktaChmielowskiego,któ-
ryprzybliżyłpolskimczytelnikomjakżedalekieChiny47.Tenwłaśnieprzekaz
mógłukształtowaćpoglądyPolaków,boNoweAtenybyłypierwsząrodzimą
encyklopediądlaszlachty,wktórejmożnadopatrzećsięrzetelnościwcyto-
waniuliteratury,innasprawa,żeczęstoprzestarzałej.DlaChmielowskiego,
zaA.Kircherem,Chinytoprzedewszystkimpotężneimperium.Mogłoono
wystawićaż59mlnwojska,przyokoło250mlnmieszkańców48.Tawłaśnie
informacjamogłazainteresowaćszczególnieJanaIIISobieskiego.Chińczy-
cyswojepaństwonazywaliróżnie,wzależnościodpanującejdynastii,ale
trzebaprzyznać,żepięknie:Tan–topaństwobezkresne,Cheu–królestwo
nadinnekrólestwa,Han–mlecznadroga,Cium–pięknyogród,amoże
nawetraj,Ciumhoa–środekświata,stądPaństwoŚrodka49.Cesarzchiński
byłabsolutnymmonarchą,alejegourzędnicyzawdzięczająawanssolidnym
studiom.nNiekorupcjairekomendacja,alewnaucefundamentalnośćjest
unichdogodności(gradusem)stopniem,doktórejpraevioexamine(poprzez
egzaminy)czołgaćsiępotrzeba”50.Możebyuczonykanoniktaktegozjawiska
45FloraSinensisł,Wiedeń1656;BreverelazzionedelleChinał,Rzym1652.Wiele
pracBoymapozostajewrękopisach.
46ZmateriałówBoymakorzystałAtanazyKircher,ChinaMonumentisIllustrata,Am-
sterdam1667.KsiążkatabyławbibliotecekrólaJanaIIISobieskiego.Bardzocenne
materiałyoBoymieznajdujemywksiążceE.Kajdańskiegopt.PerłowyTrójkątoraz
wróżnychartykułachjegoautorstwazamieszczonychwnKontynentach”inWiadomo-
ściachZielarskich”.AutorprzedstawiaprzedewszystkimbotanicznąwiedzęBoymaoraz
znajomośćgeografiiChin.BoymmiałchińskipseudonimBo-Mikeicieszyłsięzaufa-
niemcesarza.
47B.Chmielowski,NoweAtenył,wybórioprac.M.iJ.J.Lipscy,Kraków1966,s.7.
Lekceważonedziełoksiędzakanonikazawieradużoinformacjirzeczowychiodznacza
sięrzetelnymcytowaniemznanychmuautorów.Fakt,żeNoweAtenybyłydrukowa-
nedwukrotniewlatach1745–1746i1754–1756,oznacza,iżbudziłyzainteresowanie
ichoćbyztegowzględuzasługująnauwagę.Zob.Literaturapolska.Przewodnikencyklo-
pedyczny,t.2,Warszawa1985,s.44–45.
48B.Chmielowski,NoweAtenył,s.448.
49Ibidem,s.447.
50Ibidem,s.448.TęinformacjęijejznaczeniepodkreślająnajnowsihistorycyChin.
JakzaznaczaJ.M.Roberts,skomplikowanysystemegzaminacyjnywyższychurzędni-
24
