Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ROZDZIAŁ1
Kontekstyipodtekstykomunikowaniainie-komunikowania
5
wktórychuwzględnionesąniemalwszystkieczynnikispołeczno-kulturowe,psy-
chiczne,techniczne,anawetgospodarczeipolitycznewpływającenaprocesykomu-
nikowania(por.Goban-Klas1999).Oweskomplikowanemodelenietylejednak
wyjaśniają,ilejedynieilustrujązłożonyprzebiegkomunikowania.
WspomnianywcześniejFerdinanddeSaussurebodajjakopierwszyrozróżniłwko-
munikowaniu„tocoznaczone”(signifé)i„tocoznaczące”(signifant),czyliznak.
Rozróżnienietoprzeszłodowiedzypotocznej.Komunikowaniezawszewiążesię
znadawaniemiodbieraniemznaków.Znakiemjestpostrzegalnezmysłowozjawisko,
przedmiotlubzachowaniezawierającenastępującecechy:
•
•
•
symboliczność;
umowność;
intencjonalność.
Symbolicznośćznakówdotyczytego,żeniesąoneswymiwłasnymiodniesienia-
mi:realnyprzedmiot(np.kwiat)niejestznakiemkwiatu.Jestnimnatomiastsłowo
„kwiat”czyrysunekkwiatu.Przyczymniechodzituosamfaktfizycznychcechprze-
kazu,winnejbowiemsytuacjiifunkcjikomunikowaniaprzedmiot(kwiat)możebyć
symbolem(np.uczucia).Przekazyzawierajązazwyczajmniejlubbardziejzłożone
strukturyznaków(zdania,książki,filmy).
Umownośćznakówwynikazichsymboliczności.Znakipowstają,funkcjonująisą
zrozumiałewspołecznychinterakcjachi,tymsamym,sączytelnetylkowtychzbio-
rowościach,którejewytworzyłyiużywają(np.słowajęzyka,literyróżnychalfabe-
tów,symbolesakralne).Oczywiście,występujetudużezróżnicowanieodznaków
niemaluniwersalnych(np.rysunekczłowieka)poznakistosowanewwąskichgru-
pach(np.tajnezaklęcia).Takczyinaczej,potrzebnajestzawszejakaświedzadoty-
czącainterpretacjiznaków(tzw.kompetencjakulturowa),czyliwiedzadotycząca
istnieniairozumieniakodu–awięczwiązkumiędzytym,coznaczoneatym,co
znaczące.Wiedzatawytwarzasięspołecznie,zazwyczajspontanicznieorazanonimo-
wo.Nienależyoczywiścieprzypuszczać,żejesttowiedzaspójna,ainterpretacjajest
zawszebezdyskusyjnaiwpełniczytelna.Trzebawyraźniepodkreślić,żewszystkie
środkikomunikowania(włączniezjęzykaminarodowymi)sąspołeczniemniejlub
bardziejzróżnicowanenawetwspołeczeństwachpozorniehomogenicznych.Zróżni-
cowaniewsposobachużywaniaposzczególnychśrodkówprzebiegapraktyczniewe-
długwszystkichosipodziałówspołeczno-demograficznych(klasa,zawód,wiek,płeć
itd.)Zatemto,jakzrozumianyiwykorzystanyjestdanyfilm,książka,obraz,wypo-
wiedź,anawetgestczymina,zależnejestodwieluczynników,wtymodumiejsco-
wieniakomunikującychsięwokreślonymmiejscustrukturyspołecznej.
Intencjonalnośćznakówdotyczytego,żewiążąsięonezeświadomością–np.
znamysłem,zwyboremcelówiśrodkówkomunikowania,jakteżzwyboremadre-
sataczyadresatów.Taksamoświadomośćtowarzyszyodbiorowiznaków.Stopień
intencjonalnościjestróżny:zależyodrodzajuodbioru–odprawieautomatycznej
reakcjipogłębokieprzemyślenia.Niepełnaintencjonalność(takpostronienadawcy,
jakipostronieodbiorcy)powoduje,żetakżekomunikowaniemożebyćniepełne
–np.jedyniepotencjalneczyjednostronne.
