Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
JudytaZbierska-Mościckaśledziróżnesposobyprzedstawianiazagadnieńtożsamościowychwichgłębokimzwiązkuzezmieniającymsięobrazem
belgijskiegospołeczeństwa,przyjmujączałożenie,żeprzedstawieniateewoluująwliteraturzebelgijskiejodobrazuwspólnotydoobrazuindywidualnych
poszukiwańtożsamościowych.Rozdziałtenkreślitymsamymportretbelgijskiejliteraturymimetycznejuważnieobserwującejrzeczywistość–rodzącejsię
świadomościbelgijskości(LegendaDylaSowizdrzałaDeCostera),głębokichprzemianspowodowanychwXIXwiekuprzebudowątkankispołecznejmiast
(LaNouvelleCarthages’aEekhouda,1888),jakitransformacjizwiązanychwXXwiekuzruchamiemancypacyjnymiirozwojemspołeczeństwa
konsumpcyjnego(m.in.JacquelineHarpman,CarolineLamarche,NathalieGassel).ZagadnienianurtującespołeczeństwobelgijskieXXiXXIwieku
–aborcja,bezrobocie,uchodźstwo,globalizacja,wojny,korporacjonizm,tożsamośćpłciowa,osłabieniewięzirodzinnych,pedofilia,tożsamościowe
niedookreślenie–znajdująswojeodzwierciedleniewomawianychprzezautorkęutworachJeana-Philippe’aToussainta,ThomasaGunziga,Serge’aDelaive’ai
CorinneHoex.Belgijskośćspotykasiętuzponowoczesnością,tożsamośćwspólnotowaztożsamościąindywidualną.
Wrozdzialejestteżmiejscedladwóchautorek–MarieGeversiSuzanneLilar–którychutworysąświadectwemprzechodzeniaodwspólnotowegomodelu
tożsamościdoindywidualnego.Toczysięwnichbowiemprzejmującagramiędzypamięciąowłasnychkorzeniach(flamandzkością),potrzebąposzukiwania
indywidualnejdrogiorazpoczuciemprzynależnościdozbioruuniwersalnychwartości.Omawianewrozdzialeutworyobupisarek–MadameOrpha(1933)i
Gandawskiedzieciństwo(1976)–sątupotraktowanejakotekstyprzełomutożsamościowego,unaoczniającekryzysspowodowanyupadkiemmitunordyckiego
ikoniecznościąwypracowanianowegomodelu„byciawświecie”.
KolejnyrozdziałautorstwaJudytyZbierskiej-Mościckiej–PIÓRKIEMIPĘDZLEM,CZYLIZWIĄZKILITERATURY
IMALARSTWA–ukazujebardzobelgijskisposóbwyrażaniaodmiennościitożsamościliterackiejorazkulturowej,amianowiciemitmalarsko-
literackiejFlandrii,objawiającysięwprzekonaniubelgijskichpisarzyoichmalarskimrodowodzie.Szukająoniartystycznychprzodkówpośróddawnych
mistrzówJanaiHubertaVanEycków,Pierre’aPaulaRubensa,RogeradelaPasture’aiPieteraBreughla,orazwśródbliższychimczasowo,jakJamesEnsor,
ConstantinMeunierczyFernandKhnopff.Przekonanieoprzynależnościdokrajumalarzydośćszybkoprzekładasięnachęćtworzenialiteraturymalarskiej,
czegoprzykłademmożebyćchoćbynaturalizm,takróżnyodnaturalizmuÉmile’aZoliczyGuydeMaupassanta.AnalizapowieściCamille’aLemonniera
UnMâle(1881)pozwalaocenićwagętegozjawiska,któreuwidacznianajistotniejszybodajpowódbadaniazwiązkówmiędzyliteraturąisztukami
plastycznymiwBelgii,amianowicieposzukiwaniewinspiracjachmalarskichosobnegojęzykaartystycznegowyrazu.ImpresjonistycznystylLemonniera
zostanietuzestawionyzobecnościąBreughlowskich(azatemflamandzkich)motywów,przeniesionychnastylistykęsztukMicheladeGhelderode’a(Szkoła
błaznów,1942)czypowieściDominiqueRolin(DulleGriet,1977),orazzwpływemawangardmalarskichnatwórczośćFranzaHellensa,azwłaszcza
napowieśćMélusine(1920),jedynąwswoimrodzajuzapowiedźnadrealizmuifantastyki,którajednocześnieniejestprzykłademanijednego,anidrugiego
nurtu.Nadrealizmbelgijski,reprezentowanywrozdzialeprzezPaulaNougégoiRenéMagritte’a,ilustrujezkoleigłębokąrefleksjęnadproblematycznym
stosunkiemsłówdoobrazów.InneaspektytychzwiązkówomówionezostałynaprzykładziekaligrafiiHenriegoMichaux,logogramówChristiana
Dotremonta,eksperymentówgraficzno-literackichEddy’egoDevoldera,AndréLambotte’a,JackaKeguenne’a,FrancisaEdeline’aczywreszcie
performerskichdziałańpost-nadrealistyMarcelaBroodthaersa.Osobnymwątkiemwpisującymsięwtematykęzwiązkówsłowaiobrazujestrozwójkomiksu
belgijskiego,któryprześledzonyzostajewodrębnympodrozdziale.ZnajdąsiętunazwiskaHergégo,DidieraComèsa,JoegoG.Pinellego,duetuFrançois
Schuiten–BenoîtPeeters,DominiqueGobletczyMichaëlaMatthysa.
RozdziałpióraRenatyBizek-Tatary,zatytułowanyNIEZNANEOBLICZAZNANEGO.OLITERATURACH
NIEMIMETYCZNYCHBELGII,dotyczybogatejtwórczościimaginacyjnejBelgów–fantastyki,realizmufantastycznegoirealizmu
magicznego.Rozpoczynasięomówieniemczynników,którewpłynęłynarozwójtychestetykwBelgii,tj.odziedziczonejpogermańskichprzodkach
skłonnościdotego,coniezwykłe,rozwojuwXIXwiekunurtównasyconychpierwiastkaminiesamowitymi(symbolizminaturalizm),sprzeciwuwobec
codziennejmonotoniiichęcizburzeniaustalonegoporządku(Jean-BaptisteBaronian),problematycznejsupremacjiFrancjiiwreszciezawiłychspołeczno-
historycznychikulturowychrealiówówczesnejBelgii.Następnieautorkaprzedstawiaetapyrozwojuliteraturniemimetycznych:ichpoczątek(lata20.i30.
XXw.),rozkwit(lata70.i80.)iprzeobrażeniawdobieponowoczesności(poroku1990).Syntetyczniecharakteryzujeróżnorodneestetykiposzczególnych
pisarzyiomawiaichtwórczość,począwszyodFranzaHellensaiJeanaRaya,poprzezMicheladeGhelderode’a,MarcelaThiry’ego,ThomasaOwena,Jeana
Muno,GérardaPrévota,RobertaPouleta,GuyVaesaiPaulaWillemsa,naAlainieDartevelle’u,ChristopherzeGérardzieiBernardzieQuirinymskończywszy.
PoświęcateżuwagędziałalnościipolityceedytorskiejoficynywydawniczejMarabout,któretowwielkimstopniuprzyczyniłysiędorozwojuipromocji
literaturniemimetycznychwBelgii,lansująckoncepcjębelgijskiejszkołyniezwykłości(écolebelgedel’étrange),ogłaszającjąspecjalnościąliteratury
Belgóworazichnarodowymdziedzictwem.
WrozważaniachnatematspecyfikipiśmiennictwaBelgówniemożnapominąćkwestiitworzywaartystycznejekspresji,czylijęzyka.Rozdziałautorstwa
MarcaQuaghebeura,zatytułowanyJĘZYK,HISTORIA,LITERATURA.BELGIJSKIEPASDEDEUX,omawiawpływ
nieoczywistejizawikłanejhistoriikrajunawyborystylistyczneiformalnebelgijskichtwórców.Analizujeróżnorodneizmiennepostawypisarzywobec
językafrancuskiego,począwszyodrygorystycznegoposzanowaniafrancuskichnorm,traktowanychjakonienaruszalneiniezawisłe,któredoprowadziłow
1937rokudoManifestuGrupyPoniedziałkowej,poprzezniezliczonezabawneiprowokująceinwencjejęzykowenadrealistów,anaoswajającejjęzyk
karnawalizacjiHenriegoMichauxiJeana-Pierre’aVerheggenakończąc.Tepraktykiskutkujątwórczymiodchyleniami,któreodnajdziemyzarównowprozie
(Baillon,Hergé,Sojcher),jakiwteatrze(Maeterlinck,Ghelderode,Willems,Baal),stającsięskutecznąbroniąwrękachzwolennikówdoskonałegowładania
językiemfrancuskim.Sąteżinspiracjądlaawangardy,azwłaszczanadrealistów–poetyPaulaNougégoimalarzaRenéMagritte’a,któregopłótnastanowią
ikonograficznyodpowiednikpoetyckichderegulacji.
Rozdziałtenopisujedwastuleciapolemik,refleksjiiinwencjiliterackich,począwszyodeleganckichdysputzpoczątkuXIXwiekupomiędzy
WeustenraademiGrandgagnage’emnatematodchyleńodfranko-francuskichkanonów,ażdoburzliwychdyskusjiwczesnychlat80.XXwieku.Nasilenie
deregulacjijęzykowychnastępujewmomencie,kiedyświatemliterackimpróbujezawładnąćneoklasycznadoksa,opowiadającasięzarygorystycznym
respektowaniemnormfrancuskich.NiekompatybilnośćznaczeńAndréBaillona,poematyHenriegoMichaux,logogramyChristianaDotremonta,żargonGéo
Norge’aczyobrazoburczośćJeana-Pierre’aVerheggenaświadcząotymniezbicie.ZkoleirozważaniaFrancisaWaldera,laureatanagrodyGoncourtóww1958
roku,wnapisanejwyrafinowanąfrancuszczyznąpowieściSaint-Germainoulanégociation,potwierdzajątylko,żedlaBelgówzwiązekpomiędzysłowamii
przedmiotaminigdyniebyłiniebędzietaki,jakweFrancji.
WzakończeniuksiążkigłoszabierająsamiBelgowie,wyrażającdylematyzwiązanezichproblematycznątożsamościąnarodową,stosunkiemdohistorii,
języka,tradycjiiliteratury.PrzygotowanyprzezJoannęTeklikaneks–WOKÓŁBELGIJSKIEJTOŻSAMOŚCI,CZYLI
BELGOWIESAMIOSOBIE,SWOIMJĘZYKUILITERATURZE–przedstawiafragmentytekstówiwypowiedzipisarzy
orazintelektualistówbelgijskich,którewsposóbciekawy,zabawny,anierzadkokontrowersyjnyilustrująróżnorodnepostawywobecichkraju,jego
specyficznejorazskomplikowanejstrukturyetnicznej,politycznejijęzykowej.Przedstawioneświadectwauzupełniająipodsumowujątreściprzedstawionew
kolejnychrozdziałachmonografii.Żywimynadzieję,żepozwolączytelnikowilepiejuchwycićistotęskomplikowanejbelgijskościizrozumieć,cotoznaczy
Belgiembyć.
MarcQuaghebeur
1AntagonizmypojawiająsiętudopierowXIXwieku.
2Belgijskatradycjaludowauczynizeńpośmiercipostaćlegendarną.
