Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
40
2.WYBRANEZAGADNIENIAZBIOLOGIIMOLEKULARNEJ
Wkomórkachprokariotycznychtylkobłonaplazmatycznapełnifunkcjęregulatora,
natomiastwkomórkacheukariotycznychbłonyobecnewewszystkichorganellach
komórkowychdodatkowopełniąfunkcję,,selekcjonera”,wybiórczoprzepuszczając
wielesubstancji.
Przejściesubstancjizjednejstronybłonynadrugązregułyodbywasięwtrzech
etapach.Wpierwszymetapiesubstancjamusiopuścićfazęwodnąiprzeniknąćdo
hydrofobowejfazylipidowejbłony.Drugietaptoprzejściesubstancjiprzezwarstwę
lipidową.Natomiastwtrzecimetapienastępujeprzeniknięciesubstancjidofazy
znajdującejsiępoprzeciwległejstroniebłony.Wzależnościodzmianyenergii
swobodnejsubstancjiprzemieszczanejprzezbłonęprocestenmożnapodzielićna
pasywny,aktywnylubprzyudzialenośników.
Transportpasywny.Transportpasywnyprzebiegaspontanicznieiniejestzwiązanyze
zmianąswobodnejenergii.Wbłonachistniejąbowiemtakiemechanizmytranspor-
tujące,któreumożliwiająsubstancjomrozpuszczonymprzemieszczaniesięprzezbłonę
wobukierunkach,alezawszezgodniezgradientemstężeń.Itak,transportpasywny
zachodziwkierunkuprzedziałuomniejszymstężeniusubstancjirozpuszczonej,
wprzeciwieństwiedotransportuaktywnego.Przykłademtegotyputransportujest
przemieszczaniesięnp.etanolulubmałocząsteczkowychzwiązkówrozpuszczalnych
wlipidach.
Transportprzyudzialenośników.Podczasgdycząsteczkiwodyijonyomałej
średnicyprzechodząsamoistnieprzezporywbłoniekomórkowej,większecząsteczki
tworząkompleksznośnikiemwniejusytuowanym(np.białkanośnikowe,takiejak
permeazyitranslokazy).Kompleksnośnik-makrocząsteczkajestprzenoszonynadrugą
stronę,anastępnieulegarozpadowi,tzn.wielocząsteczkowasubstancjaodłączasięod
nośnika.Ponieważnośnikwspomagadyfuzjętejżesubstancji,takieprzemieszczenie
(pasywne)nazwanodyfuzjąwspomaganą(ułatwioną),wprzeciwieństwiedodyfuzji
zwykłej,którejkinetykawejściajestzależnaodstężeniaprzenoszonejsubstancji.
PrzykłademdyfuzjiułatwionejjestprzyswajaniefruktozyprzezBacillussubtilisczy
gliceroluprzezEscherichiacoli.
Transportaktywny.Abyzapewnićtransportniektórychsubstancjimusibyćzużyta
energiaprzemianmetabolicznych,np.wceluprzyspieszeniapobieraniasubstancji
zgodniezgradientemstężeń.Przeniesieniesubstancjiprzezbłonękomórkowąwbrew
gradientowistężeńwymagawiększejpracy,którajestwykonywanarównieżnakoszt
energiimetabolicznej.Przemieszczeniategorodzajuzwanetransportemaktywnym
prostymlubtransportemaktywnymztranslokacją,sprzężonymzmetabolizmem.
Przykłademtegotyputransportujestprzenoszeniecukrówwpołączeniuzich
fosforylacjąwukładziefosfotransferazy,przyudzialefosfoenolopirogronianujako
źródłaresztyfosforanowejienergii.Wwynikudziałaniaaktywnegotransportu
wkomórcejestutrzymywanystałypoziomelektrolitów(wszczególnościjonówK>
iNa>)orazodpowiednieciśnienieosmotyczneiobjętośćkomórki(rys.2.7).
Wartozwrócićuwagęnapodobieństwaorazróżnicemiędzytransportemaktywnym
idyfuzjąułatwioną.Wobydwuprzypadkachbierzeudziałukładnośników,tzn.białko