Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
WPROWADZENIE
[…]odrodzekrzyżowejdziewięćdziesięciuprocentprzedwojennegopolskiego
żydostwa,niewiemyjużnic.Idlategopowinniśmytraktowaćdosłowniestrzępki
informacji,którymidysponujemy,zdającsobiesprawę,żeprawdaozagładziespo-
łecznościżydowskiejmożebyćtylkotragiczniejszaniżnaszeoniejwyobrażeniena
podstawierelacjitych,którzyprzeżyli.
JanTomaszGross,Sąsiedzi1
Mówili[Polacy-dop.I.iK.W.],żejadąpociągipełneŻydów,awracająpuste.Oni
jużwiedzieli,żetojestpodejrzane,alejaksięichpytaliśmy,dokądonejadą,tooni
niewiedzieli,noboskądmieliwiedzieć?Niezapomnę,jakrazwróciliśmyzbra-
temdodomuiopowiadamytacie,coludziemówią,aonnamnato:„Przecieżtak
niemożebyć,przecieżświatniepozwoli,żebymordowaćludzi!”
.Iwieszco?Ten
światnatopozwoliłipokilkumiesiącachniemiałemjużanimamy,anitaty.
IrenaiKubaWodzisławscy,Polacykrzyczeli:„Żydziuciekają!”2
Holocaustjakojednaznajwiększychtragediiwdziejachludzkości„ujmowa-
nybywawkategoriachzdarzeniabezprecedensu,potwornejniezwykłościoraz
jako»paradygmat«ludobójstwa”3-pisałArkadiuszMorawiec.OZagładzienie
możnaniepisać4,niemówić,nieprzedstawiaćjejwsztuce,niemożnapozwolić
1J.T
.Gross,Sąsiedzi.Historiazagładyżydowskiegomiasteczka,Pogranicze,Sejny
2000,s.101.
2I.iK.Wodzisławscy,Polacykrzyczeli:„Żydziuciekają!”,[w:]M.Grynberg,Oca-
lenizXXwieku.Ponasniktjużnieopowie,najwyżejktośprzeczyta…,ŚwiatKsiążki,War-
szawa2012,s.78.
3A.Morawiec,Literaturapolskawobecludobójstwa.Rekonesans,Wydawnictwo
UniwersytetuŁódzkiego,Łódź2018,s.15.
4JakpiszeKrystynaRadziszewska:„ZarównoTora,jakiTalmudnakazująświad-
czyćoniegodziwości.AutorzysięgającypopiórowczasieZagładypodporządkowują
siętejbiblijno-talmudycznejtradycji.Dającświadectwo,nietylkostwierdzajązaistniałe
fakty,aleprzekazująprawdęonichtym,którzyjejnieznają”
.K.Radziszewska,„Groza,
zktórąnieuporasiętwórczadłońpoety”.Twórczośćliterackawłódzkimgetcie,[w:]Oblicza
geta.Antologiatekstówzgetałódzkiego,red.K.Radziszewska,E.Wiatr,Wydawnictwo
UniwersytetuŁódzkiego,Łódź2017,s.15.