Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
40
Wstęp
marekwymienionychnarynkuwalutowym.Itowłaśniewtymkluczowymokre-
siekryzysybankowyiwalutowysplątałysięzesobąnaśmierćiżycie.Wponie-
działek13lipcaupadłDANATBank,przyspieszającpowszechnyrunnabanki70.
RządiReichsbankniemałyjużterazinnegowyjścia,jaktylkopoinformować
ocałkowitymzamknięciuniemieckiegosystemufinansowego,a15lipcaogłosić
nowysystemkontroliwymianywalut,kończąctymsamymswobodnedziałanie
standarduzłotawNiemczech71.Wartośćmarkiniemieckiejwzłociepozostała
wprawdzienominalnietakasama,niemniejodlata1931rokuznacjonalizowano
wNiemczechprywatnezapasyzagranicznejwaluty.Każdyrezydent,któryotrzy-
małjąwjakiejkolwiekformie,miałobowiązekwymienićjąnadostarczonemu
przezReichsbankmarki.Zkoleikażdychcącykupićzagranicznąwalutęmógłją
dostaćtylkopozłożeniustosownegopodaniawReichsbanku,awszystkietakie
wnioskipodlegałysurowejocenie.Natomiastimporteromprzydzielanoją
wustalonymprocenciecałościichzagranicznychtransakcjizrealizowanych
wokresie12miesięcyprzedkryzysem.WtensposóbReichsbankuzyskałteż
możliwośćbezpośredniejregulacjicałegoimportuniemieckiejgospodarki.
Wsierpniu,abyjużdokończyćopiskryzysu,wrezultacietzw.StandstillAgre-
ementmoratoriumnadługizostałorozciągniętezreparacjinakredytykrótkoter-
minowe,czylinanajbardziejniestabilnyelementniemieckiejgórydługów72.
Atymczasemsamaburzawcalejeszczenieprzycichła.PoWiedniuiBerlinie
LondynbyłbowiemnastępnąofiarąprzetaczającejsięprzezEuropęfalifinanso-
wejniestabilności.20września,potygodniachdotykającejfuntaostrejspekula-
cji,WielkaBrytaniawzoremNiemiectakżeporzuciłastandardzłota73.Jednak
odmiennieniżwprzypadkuReichsbankuBankAngliizrobiłtoniepoprzezza-
wieszenieswobodnejwymiany,aleprzezrezygnacjęzestałegokursuwymiany
nazłoto.Funtszterlingwciążbyłkupowanyisprzedawanyswobodnie,alejego
wartośćniebyłajużgwarantowanawzłocie.Wciągukilkutygodnitaczołowa
światowawalutahandlowaspadławięcwstosunkudomarkiniemieckiejo20%.
Tymsamymkotwicaglobalnegosystemufinansowegozawisławpowietrzu,
abrytyjskieodejścieodzłotaprzekształciłociężkąrecesjęwgłębokikryzysgo-
spodarkimiędzynarodowej.Dokońcawrześnia12krajówposzłowśladyWiel-
kiejBrytaniiiuwolniłokursswoichwalut.11kolejnychzdewaluowałozaśswoje
kursywymianyprzyutrzymaniuodniesieniadozłota.Te,którepozostałyprzy
złocieistarychparytetach,jakNiemcy,FrancjaczyHolandia,niemiaływyjścia
imusiałybronićswojegobilansupłatniczegopoprzezwprowadzaniedrakoń-
skichrestrykcjiprzywymianieihandluwalutami,wktórytosposóbpilnowano
stronyimportowejrachunkubieżącego.Terazjednakwobliczuogromnychprze-
szkódstanęliniemieccyeksporterzy.Wkonsekwencjiwielkiejprzewagi,jaką
70G.D.FeldmanwL.Gall,G.D.Feldman,H.James,C.-L.HoltfrerichiH.E.Buschgen,TheDeutsche
Bank1870-1995,London1995,s.240-76.
71Hardach,Weltmarktorientierung,s.139.
72Heyde,DasEnde,s.255-64.JakwskazujeRitschlwKriseundKonjunktur,s.154-6,totakżenada-
wałonajwyższypriorytetinteresomamerykańskichkrótkoterminowychwierzycieli.
73uTheEconomist”,26września1931roku,s.547-8.
