Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
RozdziałII.
Donajwiększychrozkoszy,którychczłowiekwwiecznemmieście
doznaje,należyniewątpliwieprzechadzkaposalibiustów
Kapitolińskiegomuzeum.Najlepiejsiętamudaćpozwiedzeniu
PalatynuipałacuCezarów.Fantazja,podnieconawidokamiruin,przez
które,mimocałegospustoszenia,przeświecawszechwładzaimajestat,
rzymskichimperatorów,spotkasiętuokowokozgłowami,przed
którychskinieniemispojrzeniemdrżałkiedyśikiedyśsiękorzył
nieomalświatcały,wktórychsięwylęgałymyśli,wprawiające
naprzemianludzkośćwpodziwlubosłupienie.
DynastjapierwszaJuljo-Klaudjuszówgórujenadinnemi
ustawieniem,typamiiprzeważającyminteresemhistorycznym.Mamy
tuprawdziwieświetnykamiennykomentarzdojednej
znajważniejszychchwilhistorji,azarazemdodziełajednego
znajznakomitszychhistoriografów,dorocznikówwielkiegoTacyta.
OdAugustadoNerona,wprzeciągulatkilkudziesięciu,staczająsię
tudziejeszalonemikrokamipopochyłości,odartysty,który
zmistrzostwemgrałswąsztukęnawielkiejarenieżyciaihistorji,
dohistrjona,którypowielkimswymprzodkuprzejąłtylko
wspuściźniepozyiprzyboryteatralne.
Augustus,Tyberjusz,Kaligula,KlaudjusziNero,tworząetapytego
dziwnegoidziwacznegodramatu.Zastanawianosięjużczęsto,jaka
głębszaprzyczynasprowadziłatakprędkądegeneracjęiwyrodzeniesię
tychwładcówitejdynastji.Przypuszczano,iżwpłynęłynatopoczęści
powodyczystofizjologiczne,małżeństwaczęstewśródrodziny,które
mogąpewneprzyrodzoneskłonnościwystopniowaćdodemonicznej
potęgi.Alepowodymoralnezpewnościągłębszątuodegrałyrolę.
Tawładzacesarskaniebyłaścieśnionążadnemiściśleokreślonemi
granicami;wystawionajestonaciągłenaopozycjęiprzeciwieństwa,
którejednakłamaćignębićnieprzychodziłojejtrudno.Niepewność
stanowiska,zpewnościąwłasnejwszechwładzyiświadomością
wszechwładnychśrodków,wytwarzajątenniepokójzarazem
iteokrucieństwa,któretakczęstozaprzęgająsięwjednejosobie
inawzajemwyradzają.WyraziłprawdęNero,którależałanadnie
całegotegorozwoju,gdyupojonyswemipowodzeniamipowiedział
kiedyś,żepoprzednicyjegoniewiedzielidokładnie,coimwłaściwie
czynićbyłowolno.
Dynastjatafizycznieszczycićsięmogłaprzepięknemitypami.Kto
widziałpopiersiemłodegoAugustawwatykańskiemmuzeum,ten
zawszetęsknićjużbędziezatymideałempięknościchłopięcej;ktosię
