Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
DorotaKozicka
PAMFLETOWEOBLICZE
go,wtym–literackiego,apodrugie–żewrazzezmianągustówliterac-
kich,konwencjiobyczajowychikulturowychzmieniająsięrównieżdo
pewnegostopniaformaistylpamfletowychwystąpień.
Wypowiedziocharakterzepamfletowymciesząsięszczególnympo-
wodzeniemwokresachpolitycznychsporów,przełomówiniepokojów.
Takdziejesięprzedewszystkimwsferzepublicystykipolitycznejispo-
łecznej,gdzieistotnymimpulsemdlategorodzajuwystąpieńsąwalki
ideologiczne,programoweczypolityczne;alerównieżwypowiedzikry-
tycznoliterackieczęstonabierająpodobnegocharakteruwokresachspo-
rówprogramowych.Postawazaangażowana,atymbardziejideologicz-
na,wiążąsięniejednokrotniezostrościąformułowanychspostrzeżeń
iracji,ajeśliidąonewparzezkonkretnymadresatem,czyli„winowajcą”
ukazywanychproblemów–tekstynabierajązabarwieniapamfletowego.
Wartojednakzwrócićuwagęinato,żewprzestrzeniżycialiterackiegoin-
nym,równieistotnym„czynnikiempamfletotwórczym”jesttemperament
pisarzaczykrytyka.Tekstyocharakterzepamfletowympowstająwięc
nietylkowokresachnajgorętszychdyskusji,uwarunkowanychhistorycz-
nieczypolitycznie,aniektórzykrytycyipisarzepostrzegająspór,walkę,
ostrośćwidzeniaiwyrazistośćformułowanychtezjakopodstawoweregu-
łyartystycznejczykrytycznoliterackiejgry.Jednymztakichkrytykówbył
StanisławBrzozowski,którypostulowałpisanie„krwią,trucizną,żółcią,
nacokogostać,bylenielimfą”3,czyArturSandauer,określanymianem
„jednegozostatnichpamflecistówRzeczpospolitej”,którywjednymze
swoichdemaskatorskichtekstówokrytycepisał:„Krytykajednak–jak
jąpojmuję–niejestzajęciemdlamiłychiuczynnychludzi.Jestonabezu-
stannąrezygnacjązdobrychstosunkównarzeczbezlitosnejanalizy,jest
ofiarązwłasnegożycianarzeczprawdy”4.PodobnierzeczsięmazWi-
toldemGombrowiczemkonstruującymswojetekstyliterackie(nietylko
Trans-Atlantyk,aleteżFerdydurkeczysporepartieDziennika)ikrytyczne
3S.Brzozowski,Faryzeuszom.„Głos”1904nr51.Cyt.za:Programyidysku-
sjeliterackieokresuMłodejPolski.Oprac.M.Podraza-Kwiatkowska.BNSeria
1nr212,wyd.2.Wrocław1977,s.XXII.Wprezentowanejtuantologiipolskie-
gopamfletudwudziestowiecznegoopublikowanezostałyfragmentytrzechtekstów
StanisławaBrzozowskiego,alewartopamiętać,żewieletekstówautoraLegendy
MłodejPolskimacharaktergwałtownejpolemikiipamfletu.
4A Sandauer,Źleokrytyceśrodowiskowej.W:tegoż,Beztaryfyulgowej.
Wyd.3.Kraków1974,s.189.Obwieszczenieokońcupamfletuczy,najlepszych
czasówpamfletu,wodniesieniudozamkniętegojużokresudziałalnościSandauera
wydajesięjednakprzedwczesne,oczymświadczyćmogąchociażbypamfletyjed-
negozgłośnychadwersarzytegokrytyka,StanisławaBarańczaka,czygłośnepam-
fletowewystąpieniaJanaWalca.
10
