Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
WacławNałkowski
OPISARZACH...
conakusponiewieraniunaukiiutrwaleniuobskurantyzmu24–„sys-
tematyfilozoficzneznikają,amszawciążsięodprawia”,wołazdumą
p.Sienkiewicz;tak,odprawiasię,np.dlaodwróceniadeszczu,toznów
dlajegosprowadzenia–bezczelneoszustwo.Robisiętozapewne„dla
przykładu”,dlapatriotyzmu.[...]Czymżeichpatriotyzm?–interesem,
byludutrzymaćwtakimogłupieniu,abyswymciężkimpotemnapełniał
kabzępańskąiksiężą–itowtedy,gdygospotykażywiołowaklęska.To,
cooninazywająswympatriotyzmem,jesttylkooszukaństwemizdzier-
stwem.
Komizmtenjestzresztątypowy:hr.Tarnowskijesttoprzecieżakade-
mikzkrajuanalfabetówilamów–zeuropejskiegoTybetu.[...]
Zupełniewyjątkowestanowiskowśródtychpierwszychfundatorów
sławypanaSienkiewiczazajmujeMatuszewski25:nieksiądz,niehrabia,
niebogatybourgeois,nieurzędnik,więczasadniczoniemapowodubu-
dowaćpiedestałudlasławypanaSienkiewicza;niejestteżkondotierem
wstecznictwa,nigdybowiemnienapadałnanowekierunkispołeczne,
czyartystyczne;owszem,ujawniałzawszewielką,zwłaszczadlatych
ostatnich,sympatię.Aleniestety(jakdlakrytyka)jesttoczłowiekdo-
bryonieograniczonejuprzejmościkoleżeńskiej,któryradbywszystkich
kolegówpopiórzepodnieść,pochwalić,ozłocić;czyniłtozliteratami
minorumgentium,jakżewięcmógłbyganićSienkiewicza:niepodobna;
awięcSienkiewiczjestnaturalnie„mistrzem”,jest„słońcem”;aleMatu-
szewski,jakoduszasubtelna,poczułprzecieżswądfilisterski,buchający
zRodzinyPołanieckich;jaknatoporadzić?–Matuszewskiszukałprzej-
ściamiędzyniemożnościąchwaleniafilisteriianiemożnościązganienia
Sienkiewicza,iotoono:„Cóżtemu,naBoga,mówiMatuszewski,wi-
nienautor,którybądźcobądźkopiujetylkorzeczywistość;skądżema
braćbohaterów,skorogootaczająsamefilistry”.[...]TwierdzenieMatu-
szewskiegomożebyćprawdziwetylkowtymograniczeniu,żenajbliższe
24[obskurantyzm–zacofanie,ciemnota ]
25[IgnacyMatuszewski(1858–1919),badaczikrytykliteracki.Początkowo
podwpływemmyślipozytywistycznejzmieniłstanowiskoistałsięzwolennikiem
subiektywizmuwkrytyce(Słowackiinowasztuka(modernizm) TwórczośćSło-
wackiegowświetlepoglądówestetykinowoczesnej(1902)).Wlatach1898–1907
kierowałdziałemliterackim„TygodnikaIlustrowanego”,propagującliteraturęmo-
dernistyczną.Nałkowskiemuchodzizapewneoto,żeMatuszewskientuzjastycz-
niewypowiadałsięnatematQuovadis.Odnosisięrównieżdostanowiska,jakie
zająłMatuszewskiwobecRodzinyPołanieckich(por.recenzjęz„PrzegląduTygo-
dniowego”1895nr19–20.Przedrukpt.HenrykSienkiewicz.Powieśćspołeczna
wzbiorzeSwoiiobcy(1903) ]
4ó
