Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
2
1.Strukturaifizykochemicznewłaściwościlekówdecydująceowchłanianiu
1.1.Aspektystereochemiczne
Związkichemiczne,któremajątensamwzórsumaryczny,aleróżnewzorystruktu-
ralne,sąizomeramikonstytucyjnymi.Takieizomeryróżniąsięsekwencjąwiązań,
ichatomysąpołączonezesobąnaróżnesposoby.Zkoleistereoizomerytoizomery,
wktórychatomypołączonesąwtychsamychsekwencjach,aróżniąsięjedynie
ułożeniemprzestrzennym.Stereoizomerymożnadalejpodzielićnaizomeryoptycz-
ne,izomeryE
/
Z,cis
/
transorazkonformery.Zależnościmiędzyróżnymitypami
izomeriipokazanonarysunku1.1.
Jednymiznajważniejszychtypówizomerówzpunktuwidzeniachemiifarma-
ceutycznejsąstereoizomery,któresąwzględemsiebielustrzanymodbiciemista-
nowiązestawnienakładalnychnasiebieobiektów.Tedwaizomerynazywanesą
enancjomerami.Ozwiązkach,którenienakładająsięzeswoimlustrzanymodbi-
ciem,mówimy,żesąchiralneiwykazująaktywnośćoptyczną,czylizdolność
doskręcaniaościsleokreślonykątpłaszczyznyświatłaspolaryzowanegoliniowo.
Związekchiralnywystępujewpostacidwóchenancjomerów,podczasgdyzwiązek
achiralnyjestjeden,ponieważpokrywasięzeswoimlustrzanymodbiciem.Czą-
steczkajestchiralnawtedyitylkowtedy,gdyniemainwersyjnejosisymetrii(Cni).
Szczególnymiprzypadkamiinwersyjnejosisymetriisąśrodeksymetrii(n=2)
ipłaszczyznasymetrii(n=1).Stądcząsteczkimająceśrodeksymetriibądźpłasz-
czyznęsymetriinapewnoniebędąchiralne.
Powodemchiralnościjestnajczęściejatomwęglaohybrydyzacjisp3zprzyłączo-
nymidoniegoczteremaróżnymipodstawnikami,nazywanywęglemasymetrycznym
lubcentrumchiralnym.Niekiedypowodemchiralnościsąinneniżwęgielatomy
chiralne,np.siarka,fosfor,azot,krzemczygerman.Przykładamistabilnychenancjo-
merówmogąbyćniesymetryczniepodstawionesulfotlenki,wktórychwolnapara
elektronówprzytetraedrycznymatomiesiarkistanowijejczwartypodstawnik.
Zkoleiwprzypadkuamintrzeciorzędowychatomazotuwprawdzieposiadacztery
podstawnikiłączniezwolnąparąelektronówprzyatomieazotu,alenastępuje
szybkaprzemianajednejkonfiguracjiwdrugąidlategoaminynietworząstabilnych
enancjomerów.
Najczęściejzwiązkibiologicznieaktywnepochodzenianaturalnegozawierają
wielecentrówstereogenicznych.Choćpojęciacentrumchiralneicentrumstereo-
genicznesączęstoutożsamiane,tojednakistniejemiędzytymipojęciamiróżnica.
Polegaonanatym,żecentrumchiralnymjestmiejsce,któregenerujemożliwość
występowaniastereoizomerówoptycznych,natomiastcentrumstereogeniczneto
miejscegenerującemożliwośćwystępowaniakażdegorodzajustereoizomerów.
Zatemwszystkiecentrachiralnesącentramistereogenicznymi,jednakniewszyst-
kiecentrastereogenicznesącentramichiralnymi.Itak,centrumchiralnymjest
chiralnyatom,atakżeośchiralności,płaszczyznachiralnościistrukturahelikalna.
Centrumstereogenicznymjestkażdecentrumchiralne,aleiwiązaniepodwójne
orazpierścień,któregenerująizomerygeometrycznetypucis
/
translubE
/
Z.Ogólnie
strukturazawierającancentrówstereogenicznychbędziemiałamaksymalnie2n
różnychstereoizomerów,zczego2n–1parenancjomerów,apozostałeizomery,
któreniesąwzględemsiebieodbiciamilustrzanymi,nazwiemydiastereoizomerami.
