Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
WojciechKojs:Modalneaspektyedukacjiipedagogiki
27
sownedziedziny:dziedzinaprzedmiotowa(fakty,sytuacje,zdarzenia,procesy,
stanyrzeczy,własności);dziedzinapodmiotowa(osoby,podmioty);dziedzina
działań;dziedzinaprzyczyn,motywówiracji;dziedzinanarzędzi(wtymjęzyka)
orazdziedzinapragmatyczna.
Zprzyjętychzałożeńwynikająkryteriapodziałówmodalności.Naturalny
inajogólniejszypodziałmodalnościjestwyznaczonyprzezwymienionedziedzi-
ny.Zichspecyfikiwyłaniasiępodziałnamodalnościpodmiotowe,przedmio-
towe,praktyczneorazmodalnościracji.Natenpodziałnakładająsiępodziały
uwzględniająceczynnikidodatkowe,związanezeźródłamimodalności.nModal-
nościsąwytworamimodyfikacji,czylistosownychdziałań.Ichźródłemsąwięc
teobiekty,któregenerujądziałania,araczejtownich,codziałaniatewyznacza.
Źródłatesąróżnychgatunków,podgatunkówirodzajów.Sąpodmiotowebądź
przedmiotowe.Wtychpierwszychwyróżniamydwiesprzężonegrupy:modal-
nościpragmatycznychiepistemicznych,wdrugichuwagęskupiamynaźródle
(czyliobiektowymbądźrzeczowym)”(Perzanowski,2006,s.285).
PrzedstawionaprzezJ.Perzanowskiegotaksonomiajestotwartanakolejne
modyfikacjeiuzupełnienia.Zwyróżnionychczterechgatunków(modalności
przedmiotowe,podmiotowe,czynówiracji)wynikająpodgatunki(modalności
obiektywne,językowe,bytowe,subiektywne,teoretyczne,praktyczne,poza-
lingwistyczne,narzędziowe,przyczynowe),aztych-rodzaje(modalnościlo-
giczne,semantyczne,trybów,bytu,przyrody,ducha,epistemiczne,życzeniowe,
lingwistyczne,powodówimotywów).Analizarodzajówmodalnościprowadzi
dowyróżnieniaichrodzin,m.in.takichmodalności,jak:aletyczne,rzeczowe,
czynnościowe,ontologiczne,fizyczne,biotyczne,chemiczne,antropologiczne,
deontyczne,operatorowe,epistemiczno-przedmiotoweiepistemiczno-podmio-
towe,nastawieniowe,lingwistyczno-teoretyczneilingwistyczno-praktyczne.
Kolejnymipoziomamitaksonomiisąklasyitypy,apośródnichtakiem.in.
modalności,jak:sygnitywne,temporalne,topologiczne,kauzalne,miary,zależ-
ności,psychoontologiczne,egzystencjalne,deontyczne,perceptualne,mentalne,
kontrfaktyczne.Przydatneokażesięuzupełnienieinformacjidotyczącychrze-
czowychiczynnościowychmodalnościsemantycznychwystępującychnastyku
językairzeczywistości(opisuiopisywanego,obrazuiobrazowanego,modelu
imodelowanego,interpretacjiiinterpretowanego),atakżemodalnościtrybu,
służącychmodyfikacjisytuacjiiuwikłanychwniepodmiotów,takichm.in.jak:
modalnościrozkaźneorazmodalnościpytajne(Perzanowski,2006,s.289).
Przedstawionataksonomianieujmujepewnychważnychmodalności:etycz-
nychiestetycznych,kultury,modalnościsocjologicznych,świataspołecznych
związków,grup,instytucjiiuwarunkowańludzi.SwątaksonomięJ.Perza-
nowski(2006,s.296)opatrujenastępującąuwagą:nPowyższataksonomia
zpewnościąjestschematycznaicząstkowa.Wwieluczłonach,np.modalno-
ścibiologicznychczychemicznych,czekadopieronarozwinięcie.Jestjednak
naturalnaoraz-argumenttonieostatni-poprostujest”.Zapowiedźprowadze-
niadalszychbadańnadbrakującymimodalnościamistanowijużpewnedopeł-
