Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
30
Artykuły
Psychologiczneaprawnepodejściedoanalizyzachowania
Nawstępiewyjdźmyodogólnegostwierdzeniaklasyfikacyjnego,że
psychologiajestnaukąempirycznązewszystkimikonsekwencjamiteore-
tycznymiimetodologicznymicharakterystycznymidlatychnauk.Prawo
zaś,mówiącskrótowowtymmiejscu,jestnaukądogmatyczną,zajmują-
cąsięanalizązachowaniawyłączniezpunktuwidzeniajegokwalifikacji
normatywnej(zarównoprawokarne,jakicywilne,awreszcieadmini-
stracyjne)(zob.np.Opałek,1969,s.983iin.).
Wedługuregulowańprawnych,przestępstwamisątylkotakieczynyludzkie,
które:(1)sązabronionepodgroźbąkaryprzezustawęobowiązującąwczasieich
popełnienia;(2)odznaczająsięszkodliwościąspołecznąi(3)sązawinione,tzn.
sprawcyczynumożnaprzypisaćwinę1umyślnąlubnieumyślnązgodniezpa-
remiąnullumcrimensineculpa.Przestępstwomożnapopełnićprzezdziałanie
bądźzaniechanie(zob.art.2k.k.).
Przestępstwoumyślnezachodziwtedy,gdysprawcamazamiarpopełnienia
czynuzabronionego,tojestchcegopopełnić(jesttozamiarbezpośredni1dolus
directus),alboprzewidujemożliwośćjegopopełnieniainatosięgodzi(zamiar
ewentualny1doluseventualis).
Pojęciezamiarubezpośredniegonienastręczapsychologowitrudnościwjegopo-
prawnymrozumieniu1adekwatnymdoujęciaprawnego.Natomiastpojęciezamia-
ruewentualnegowymagakomentarza.Zamiarewentualnynagruncieprawacha-
rakteryzujesiętym,żesprawcagodzisięnapopełnienieczynuzabronionego,
czyliprzewidujemożliwość,żeswoimzachowaniemdoprowadzidoskutkuobjętego
znamionamistronyprzedmiotowejprzestępstwa.Wprawdzietejrealizacjiniechce,
jednakżeaprobujetensposóbzachowaniasięjakozmierzającydookreślonegocelu.
Zkoleiprzestępstwozwinynieumyślnejzachodzizarównowtedy,gdyspraw-
caprzewidujemożliwośćpopełnieniaczynuzabronionego,leczbezpodstawnie
przypuszcza,żetegouniknie,jakiwtedy,gdymożliwościtakiejnieprzewiduje,
choćpowinienimożejąprzewidzieć.Przepisprawny(wczęściogólnejk.k.)określa
formyzjawiskpsychicznychwłaściwychprzestępstwunieumyślnemu.
Winanieumyślnamożepolegaćnalekkomyślności(luxuria)alboniedbalstwie
(neglegentia).Obietepostaciwinycechujezjednejstronybrakchęcilubgodze-
niasięnawystąpienieskutkuobjętegozamiaremprzestępstwa(inaczejwinaby-
łabyumyślna),azdrugiejstronyzarzucalnanieostrożnośćzachowaniasię,zwią-
zanegozeszkodliwymskutkiem.Nieostrożnośćjestzarzucalna,gdyzachowanie
sięsprawcycechujelekkomyślnośćalboniedbalstwo.
Lekkomyślnośćzachodziwtedy,gdysprawcaprzewidujeewentualność,że
swoimzachowaniemmożedoprowadzićdoskutkuobjętegostronąprzedmiotową
przestępstwa,leczbezpodstawnieprzypuszcza,żetegouniknie.
Niedbalstwozachodzizaśwtedy,gdysprawcamożliwościwystępowaniaskut-
kuobjętegoznamionamistronyprzedmiotowejprzestępstwanieprzewiduje,lecz
powinien(jakkażdy,ktoznajdujesięwdanejsytuacji)imożetęewentualność
przewidywać(biorącpoduwagęstopieńjegosprawnościpoznawczejiinneistotne
cechyjegoosobowości).
