Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
18
MonikaKucner
Ważnączęśćłódzkiegosystemuszkolnegotworzyłyszkołykantoralne,które
odgrywałyistotnąrolęwedukacjidziecizrodzinprotestanckich.Popierwszebyły
toszkoły,wktórychdzieciuczyłysięróżnychprzedmiotów,podrugiesłużyłyjako
domymodlitwy.Powstawaływszędzietam,gdzieniebyłojeszczemożliwościwy-
budowaniakościoła,czylinawsiachwokolicachŁodzilubnadalekichobrzeżach
miasta.Wtakichszkołachzatrudnianokantorów.Dozadańkantora,pozaeduka-
cjąreligijną,należałonauczeniedzieciczytania,pisaniailiczenia.Zajęciazawsze
zaczynałysięikończyłymodlitwą.Kantormusiałtakżeodprawiaćniedzielnena-
bożeństwa,śpiewaćhymny,czytaćlistyistudiowaćBiblię.Mógłorganizowaćślu-
byiceremoniepogrzeboweipodlegałwikariuszowi.Kantorówwybierałproboszcz
lubradaparafialna.Szkołykantoralnebyłyonefinansowanezeskładekparafian.
Ponieważjednakmożliwościfinansowewiernychbyłyograniczone,niektóretakie
szkołymusiałyzostaćzamknięte.Od1849r.legalniefunkcjonowałyjakoszkoły
prywatne,podnadzoremKonsystorzaWarszawskiegoKościołaEwangelickiego.
Łódzkieszkołykantoralnebyłynadzorowaneprzezlokalnychpastorów17.
Dekretcaraz30kwietnia1864r.podzieliłkantoratynatrzykategorie:domy
modlitwy,domymodlitwyzeszkółkaminiedzielnymiorazszkołykantoralnepodle-
gającezarządowiszkolnemu.Sześćlatpóźniej,wkolejnymdekreciez1870r.,władze
zdecydowałyoprzekształceniuszkółparafialnychwpubliczneszkołyelementarne
iupaństwowieniuichbudynków.W1896r.pozostałotylko15kantoratównależą-
cychdokościoła,innezostałyupaństwowionelubmiałynieuregulowanystatus18.
Dzieciimłodzieżżydowskauczęszczałyczęściowodoszkółchrześcijańskich,ale
zewzględunaodmiennośćkulturowąireligijnąrodzicepreferowaliszkołyżydowskie.
OdkońcaXVIIIw.dopoczątkówIwojnyświatowejzasadnicząrolęwsystemieoświa-
tydzieciimłodzieżyżydowskiejodgrywałychedery–żydowskieszkołyelementarne.
Byłyprowadzoneprzeznauczycielizwanychmełamedamiifinansowaneprzezgminę
żydowskąlubgrupęrodziców.Wchederzeuczylisiętylkochłopcywwiekuodokoło
3lat.Uczniowiechederukończyliedukacjęwwieku13–14lat,kiedytozgodniezży-
dowskątradycjąuznawanibylizadorosłych,copotwierdzałauroczystośćbarmicwy19.
Dziewczętazwykleuczyłysięwdomuodswoichmatek.Lekcjewchederachodby-
wałysięwmałychgrupach.Uczniowieuczylisięnajpierwalfabetuhebrajskiegoijęzy-
kahebrajskiego,abypotemmócstudiowaćToręiTalmudoraztłumaczyćzhebrajskie-
gonajidysz.Czasamidzieciuczyłysięczytaćipisaćponiemiecku,polskuirosyjsku20.
17Zob.H.Krajewska,Szkołyinaukareligii…
18Zob.tamże.
19Podczasbarmicwyżydowscychłopcysąprzyjmowaniwpoczetpełnoprawnychczłonków
społecznościżydowskiej.Pobarmicwiesątraktowanijakopełnoletni,czylimusząodpowiadać
zaswojąwiaręiswojebłędyprzedsobą,przedinnymi,aprzedewszystkimprzedBogiem.
20Zob.Z.Ellenberg,ŻydziipoczątkiszkolnictwapowszechnegowŁodzi(1806–1864).Przyczy-
nekdodziejówszkolnictwaorazludnościżydowskiejwŁodzi,Łódź1929l1930;W.Puś,Żydzi
wŁodziwlatachzaborów1793–1914,Łódź2003.
