Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
34
Tyrmand
trzyczyczterylatawisiałnacieniutkiejniteczcefrancuszczyzny.Okażdej
porzedniainocyTyrmandmógłpójśćdogazu.(T.Konwicki,Portretmęż-
czyznywkolorowychskarpetach,w:Zorzewieczorne,Warszawa1991,s.49)
BohaterFilipawielokrotniemówi,żejegoegzystencjawNiem-
czechtoryzykowneżycie„wokucyklonu”.
Niechcęspieraćsięoto,jakieformyistnieniabyływówczas
ryzykiem,ajakieunikiem,jakieheroizmem,ajakiecwaniactwem.
BohaterFilipa,jakTyrmand,zgłosiłsięwWilniejakoochotnikna
robotydoNiemiec.Wyjechałzfałszywympaszportem,podającsię
zaFrancuzaurodzonegowPolsce.Zostałkelnerem,kradłNiem-
comkartkiżywnościowe,plułimdokawyiwkładałbrudneręce
wichzupy.Uprawiałsekszniemieckimidziewczynamiikorzystał
wupalnednizniemieckiejplaży.
Jegocodziennebohaterstwopolegałonaniezłomnymuporze,
byżyćnamiaręswoichpragnieńimarzeń„otym,jakpowinno
byłobyć,abybyłoładnie”.Jegopowszednieryzykołączyłosięzde-
terminacją,byniepozwolićinnymingerowaćwewłasnyporządek
wartości,nieulectym,którzydowodzili,żeżyćniepowinien,gdyż
jegożyciejestgorsze.Czytozbytmało,czydostateczniedużo,by
mówićoodwadzeiheroizmie?
Nasząliteraturęokupacyjnącechujewspólnotowyetossoli-
darnościprześladowanychicierpiących,wizjazagrożeniaprzede
wszystkimzbiorowości,adopieropotem–wtórnie–jednostki.
WtakimkontekścieumieszczonapowieśćTyrmandajestprowo-
kacyjna.FilipzulgąodrywasięodzagrożonejzbiorowościPola-
ków,zironiąwypowiadasięopolskichgestachofiaryimarzeniach
„ocierniowychznamionachgodnościludzkiej”.Chętniejżyje
wśródobcych,botouwalniagoodudziałuwewspólnymcierpie-
niu,którejestprzecieżtakżeudziałemwnarzuconejprzezinnych
podrzędności.
Dlategoteżzapewnekreujeiluzorycznąmiędzynarodową
wspólnotęrówieśnikówkochającychtesameksiążki,filmy,muzy-
kę,podobnewzorykołnierzykówitypydziewczyn.Czytailuzo-
rycznawspólnota,podobniejakfasontwardegofaceta,pozwalała
mułatwiejznieśćgrozęhistorii?Czysłużyłatemu,byukryćprzed
światemzniszczonątożsamośćinaprawdęzłamanąbiografię?Py-
taniate,któremuszązapewnepozostaćbezodpowiedzi,świadczą
oistnieniuwtwórczościTyrmandatajemnicy,szczelniezamasko-
