Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
56
Szkic1:„Sąwojczyźnierachunkikrzywd…”,czylipolskiemiędzywojnie...
litaryzmem,aautorytaryzm-autorytaryzmem-bezwzględunabarwynarodowe,
symbole,znaki,ideologie.Takżeijakoofertaspołecznaoraznagroda,przekształca-
jącenietylkopaństwoispołeczeństwo,aleteżioddziałującanazewnątrz.Oferta,
pokusaipremiazarazem.Takżewyzwaniewobecnczłapiącej”demokracjiparlamen-
tarnej,wktórejdecyzjepodejmujesięwolno,wszerokimdyskursieisporze.Faszyści,
naziści,komuniści,zpodejmowaniemdecyzjiinarzucaniemichniemieliżadnych
kłopotów.Robilitozresztąszybko,częstoatrakcyjnie.Tymbardziej,żezaatakowali
równieżdemokracjęorazliberalizm,nagradzającjednych,alekosztem-jakpropa-
gowano-niszczeniainnych.Faszyzm-nazizm-komunizmdawałyszansę,realną
iszybką,innym.Stawałysięwtensposóbnagrodą,zawszejednakpodokreślonymi
warunkami.Echatejpokusyibeneficjumzarazem,widzimyniemalwcałejmiędzy-
wojennejEuropie,zmniejszymlubwiększym,realnymskutkiem.Podszytenacjona-
lizmemirasizmem,antysemityzmem,naroduprzeciwnarodowi.Stanąsięnietylko
pożywkąspołecznychpostaw,stanąsięteżdziałaniem,nakońcuktóregoznalazłosię
okrutnesłowo:wojna.
Toważnekonstatacje,szczególniewperspektywiesocialhistory,historiirównież
mentalności,historiipostaw,zachowańiwyborutakich,anieinnychstrategiipostę-
powaniamilionów,botomilionynposzły”zaLeninem,Stalinem,MussolinimiHi-
tlerem,atakżeFrancoczySalazarem:totalitaryzmtamtegoczasupozostawałjeden,
choćpoddwomaideowymipostaciami-faszyzmu,nazizmuikomunizmu.Wska-
zujenatozarównoantropologiaobusystemów,aleirównież-pomijającróżnice
-wzajemnezrozumienie(wodzostwo),determinacja,nnowerozdanieinowypo-
działświata”
,wejścieSowietównaarenęmiędzynarodową,zagadnienieszczególnie
ważnepoMonachium,wktórymStalinprzecieżnieuczestniczył.Wkonsekwencji
zatemwspółpraca(paktStalin-Hitlerz23sierpnia1939roku),apotemwspółdziała-
niejużnadrodzewojnyiokupacji.Cezurąkońcowątegozjawiskastaniesiędopiero
22czerwca1941r.,gdyHitlerzłamiepaktsierpniowy.Dlategowłaśnieuznajętoza
wspólnąliniępostępowaniaizrozumieniawzajemnego,Niemiec,IIIRzeszyiZwiąz-
kuSowieckiego.Toważneiunctim.
Pochodnątotalitaryzmustałasięzkoleimniejbandycka,alejednakreżimowa,
pokusaautorytaryzmu,zmniejszymlubwiększymprzyzwoleniemspołecznym.Do-
pełnię:autorytaryzm,toniedemokracja,choćniecołagodniejszyniżtotalitaryzm
wobupostaciach,alejednaknadalreżim.Ibeneficjumdlaczęścispołeczeństwa-
całkiemsporebeneficjum.Toprawidłowość.Itopolsko-polski,obokinnych,wybór
(?)npozamachowy”1926r.-rządyreżimusanacyjnego.Historykniemusiwymyślać
pojęcia-reżim,reżimowy-topojęcietowarzyszyłocodziennościlat1926-1939:
prasa,publicystyka,językparlamentarny,nawetkabaretitd.Obok,cozrozumiałe,
propagandowegozadęciatych,którzypozamachumajowymprzejęliwładzęiprze-
ciwstawialiwcześniejszemunreżimowi”-nsanacjęmoralną”
.
Dlakontekstupolsko-polskiegocezuraroku1918,aleikolejne,wtymipaktnie-
miecko-sowiecki1939,toważnedatyikonfiguracjazarazem,wystarczyspojrzećna
ówczesnąmapę.Aletenczasmiałdopieronadejść.Narazierozpoczynałosiębudo-
