Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
22
Część1.Naukispołeczneisocjologia
-nFetyszyzacjaankiet,testów,skal,rytuałustatystycznego-mającychrzeko-
mostanowićodpowiedniktechnikbadawczychwłaściwychnaukomprzyrod-
niczym”[Sztompka1997:133-134].Jesttofaktzgruntusocjologiinauki,jak
moglibyśmydopowiedzieć.Zebranedaneempirycznepozbawionesąnajczę-
ściejogólniejszejwartościpoznawczej.Teoriasocjologicznajestjeszcze(naj-
częściej)rozwijaniemprogramówbadawczych(wterminologiiI.Lakatosa)
XIX-wiecznychklasykówsocjologii.
SztompkazaautorówprzewrotuantypozytywistycznegouważaT
.Kuhna
iK.Poppera.Otóżdopierorewolucyjnazmianaparadygmatuprowadzidopo-
stępuwnauce.Corazczęściejuwzględnianesączynnikisubiektywne,współ-
tworząceparadygmathumanistycznyiinterpretacyjny[Sztompka1997:141].
Postronieparadygmatunaturalistycznegoumiejscowićmożnawspółcześnie
orientacje:scjentystyczną(naturalizm,redukcjonizm),obiektywistyczną(ko-
gnitywizm,neutralizmaksjologiczny)imechanistyczną(pasywizm,deter-
minizm,fatalizm).Postronienowszego,subiektywistycznegoparadygmatu
,sytuujemyorientacjęhumanistyczną,teoriękrytyczną(praktycyzm,zaanga-
żowaniewartościujące)iorientacjęwoluntarystyczną(aktywizm,indetermi-
nizm,wolnawola)-codotyczyaspektów:metodologicznego,epistemologicz-
negoiontologicznego[Sztompka1997:143].
Poszukiwanienowegoparadygmatuwiążesięzestwierdzanymkryzysem
socjologii.Noweujęciepojawiłosięnp.wstrategiiwielowymiarowejJ.Ale-
xandraiK.Mannheima:nMyśleniejednowymiaroweprzekształcasięwwie-
lowymiarowewchwili,gdy[...]dziedzinytakie,jakpolityka,ekonomiaitp.,
traktowaneprzedtemjakoodrębnezamkniętekołazaczynasięwidziećwcało-
kształcieichwzajemnychzwiązków-jakowielowymiarowąstrukturę”[Man-
nheim1974:216-217].Wcześniejszechronologiczniewsocjologiiwystępowa-
niepojęćholizmu(społeczeństwojakoswoistacałość,kolektywizm)isystemu
(wznaczeniustrukturalno-funkcjonalnym,odBronisławaMalinowskiegopo-
czynając),choćbliskieujęciusystemowemunowegoparadygmatu,jednaknie
sąznimjednoznaczne.
Sztompkajestzwolennikiemstrategiidialektycznejsyntezy-stanowią-
cejtwórcząrekonstrukcjępoprzezkontynuacjęinegacjęzarazem[Sztompka
1997:158-159].Wjegoujęciu,prawapomostowe,dotyczącerelacjiizależ-
nościpomiędzyprocesamiinapograniczachdziedzinwiedzyspołecznej,ndo-
pełniająwwymiarzeteoriiempirycznejnowy,dialektycznyparadygmatteorii
socjologicznej”[Sztompka1997:165].JednakżepropozycjaP
.Sztompkiniejest
-jaksamprzyznaje-zupełnienowymparadygmatem,leczrozwinięciempro-
blemubadawczegoK.Marksa(jegomaterializmudialektycznego).
Marksizmprzezwielelatstanowiłinspiracjędlaprzedstawicielinauk
ospołeczeństwie,jednakżenajwartościowszekoncepcjeE.Fromma,K.Dah-
rendorfa,D.Harveyalubtwórcówteologiiwyzwolenia,powstałyjakoantyte-
zybądźprzeformułowaniakoncepcjitwórcyKapitału.MaxWebernprowadził
milczącyspórzMarksem,podkreślając,żenierównośćjestzjawiskiemwielo-
wymiarowymijejprzyczynynietkwiąjedyniewekonomii,żekonfliktmaswe
źródławprzyczynachhistorycznych,aniejestwyłącznymskutkiemnierów-
ności,orazżezmianymogąbyćwywołanenietylkoprzezmaterialneiekono-
