Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
WŁADYSŁAWBŁASIAK,MAŁGORZATAGODLEWSKA,PAWEŁKAZUBOWSKI,
ROMANROSIEK,BOŻENAROŻEK,MIROSŁAWASAJKA,ANNASTOLIŃSKA,DARIUSZWCISŁO
Zklasycznegokursuszkolnejoptykiwiemy,żenasiatkówceokapowsta-
jeodwróconyobrazoglądanegoobiektu.Uczononas,żesiatkówka,pokry-
takomórkamiświatłoczułymi(czopkiipręciki),pełnirolęekranu,zaśfotony
padającenatenekranwyzwalająimpulsyelektryczne,którepoprzeznerw
wzrokowytransmitowanesądokorywzrokowejwmózgu.Rzeczywistość
okazałasięjednakbardziejzłożona.ProfesorSorbonyEmilaJaval(1879
rok)odkrył,żenaszeoczynierejestrująobrazówwsposóbciągły.Zauwa-
żył,żeoczyporuszająsię(dziękitrzemparommięśni)wsposóbskokowy
[Jaw,1879].Zatrzymaniegałkiocznejnaczasokoło200ms,zwanefiksacją,
powodujewytworzenieostregoobrazunanajlepiejunerwionejczęścisiat-
kówki,zwanejżółtąplamką.Ponieważrozmiardoskonaleunerwionejczęści
siatkówki(żółtejplamki)jestniewielki,powstającynaniejostryobrazjest
tylkoniewielkimwycinkiemrealnegoświataorozmiarachporównywalnych
zpowierzchniąwidzianąprzezotwórwielkościpięciozłotowejmonety,trzy-
manejprzezczłowiekawpalcachnawyciągniętymprzedramieniu[Ober
iinni,2009].Pofiksacjinastępujebardzoszybkie„przeniesienie”spojrze-
nianainnyobszaroglądanejrzeczywistości,zwanesakadą.Jejczasjest
orządwielkościkrótszyodczasufiksacji.Naszmózgskładaobrazświata
ztychniewielkich,rejestrowanychskokowo,fragmentówrzeczywistości.To
jednaznajbardziejzadziwiającychcechsystemumózgowejpercepcjiob-
razu,wymykającasięludzkiejświadomości.Owyborzekolejnychpozycji
fiksacjidecydująkoroweośrodkidecyzyjnenaszegomózgu.Tedecyzjesą
zależneodnaszejwiedzyidoświadczenia.Pozycjeiczasyfiksacjisąod-
zwierciedleniemnaszychpreferencjipoznawczychoraznaszejintelektualnej
sprawności.Stanowiąbezcennąinformacjęopracymózgu.
Skokowapracamózguwtrakciepercepcjiobrazówjestkonsekwencją
optymalizacjiprocesówenergetycznychukształtowanychprzezmetafo-
rycznego,dawkinsowego„ślepegozegarmistrza”,czyliprzezczynnikiewo-
lucyjne[Dawkins,1994].Zpunktuwidzeniaprzetrwaniaczłowieka,byłoby
świetniegdybycałyekranodbieranegoobrazu(całasiatkówkaoka)byłgę-
stowyścielonykomórkamiświatłoczułymi(czopkamiipręcikami),takjak
tojestnp.wświatłoczułejmatrycynowoczesnegoaparatufotograficznego.
Gdybyewolucjaposzłatądrogą,togrubośćnerwuwzrokowegoodprowa-
dzającegoelektrycznesygnałyzsiatkówkidokorywzrokowejmusiałabybyć
porównywalnazgrubościąprzeguburękiczłowieka.Toniebyłobydobre
rozwiązanie.Ewolucja„rozplątała”tenkonstrukcyjnywęzełgordyjskipo-
przeznierównomiernerozmieszczeniereceptorówświatłoczułych.Najwię-
cejczopkówznalazłosięwobszarzeplamkiżółtej(rys.4).Człowiekstarasię
podświadomie,takkierowaćswoimzmysłemwzrokuwoglądaniuważnych
dlaniegoelementówrzeczywistości,abyjejobrazypowstawaływobszarze
żółtejplamki.Maonakształtniewielkiejelipsyopowierzchnizaledwieok.2.4
mm2,agęstośćupakowaniaczopkówwtymobszarzedochodzido20000
namm2.Wczęściśrodkowejżółtejplamkioka,zwanejdołkiemcentralnym
(fovea)opowierzchniok.1mm2,gęstośćpręcikówosiągarekordowąwar-
tośćdochodzącądo324000mm2[Francuz,2013].
28
