Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
34
Trzeciakulturainowyparadygmat:bio-logicznośćwhumanistyce
terminowaniazachowania(nKotodczuwagłód,uruchomionajeststrukturapo-
pędowaokreślającazachowanie”).Przypatrzmysięzatempróbiefilozoficznej
obronyteleologiinaturalnej.
WposzukiwaniuontologicznegolocuscelówwnaturzeJonasproponuje
analizęczterechprostychfenomenówjakowstępdosformułowaniateoriicelów
naturalnych5.Szczególnieinteresującajesttutajanalizafenomenuchodzenia,
którawsposóbwyraźnystawiaproblemsubiektywnościzwierząt.Pozwalaona
bowiemscharakteryzowaćstanbycianarzędziem(organem)organizmu,środka,
funkcjiorazcelówsubiektywnych6.NajpierwJonasuwyraźniaróżnicęmiędzy
funkcjąorganu(celugłównego)ajegoszczegółowymużyciemnaprzykładzie
aparaturuchowegoiczynnościchodzenia.Celemgłównymaparatumotorycz-
nego(podobniejakwprzypadkunarzędziwytworzonych)jestjegofunkcja–
chodzenie.Wwypadkuorganów(narzędzi)typunwoluntarnego”funkcjanie
determinujejegocelówszczegółowych(celówużycia).Narzędziatypunwolun-
tarnego”totakie,którychużyciezakładadziałanieczynnikawolitywnego
(woli),determinującegoszczegółoweceleużycia.Narzędziasztuczneczyteż
naturalne(organy)sąwtymsensienwoluntarne”,żeichstrukturaumożliwia
użyciendowolne”przezpodmiot(jestgotowadoużycia),tzn.żenieorgande-
cydujeoswoimużyciu7.Użycienarzędziaorganicznegotypunwoluntarnego”
(aparatruchowyichodzenie)wprzypadkuczłowiekajestcelowewsensiesu-
5Fenomenamitymisą:młotek,instytucjasądu,czynnośćchodzeniaiorgantrawienny.Ko-
lejnośćanalizowaniajestnastępująca:odfenomenówwsposóboczywisty,boistotniezwiązanych
zczłowiekiem–świadomympodmiotemwyznaczającymcele,dofenomenówcorazluźniej
związanychzeświadomością(układtrawienny).Dwapierwszefenomenyreprezentujądzieławy-
tworzoneprzezczłowieka,zależneodjegowoli(młotekiinstytucjasądu),dwakolejnepochodzą
znatury,niesąwytworzoneprzezczłowieka(czynnośćchodzeniaiorgantrawienny).Ichanaliza
doprowadziłaJonasadosformułowaniarozbudowanejteoriicelównaturalnych,którabyłaufundo-
wananaklasycznympojęciucelu,definiowanym:nto,zewzględunacorzeczistnieje,idla
wywołanialubzachowaniaczegozachodzidanyproceslubspełnionejestdanedziałanie”–
H.JONAS:Zasadaodpowiedzialności.Etykadlacywilizacjitechnologicznej.Przeł.M.KLIMOWICZ.
Kraków,Platan,1996,s.103.Eksplikacjapojęciaceluorazokreśleniestanowiskaceluwrzeczy-
wistości(jakijeststatusontologicznycelu)towstępnyetapdozbudowaniateoriiwartościnauży-
teknowejetykidlacywilizacjinaukowo-technicznej.
6Jonasprzypominanamarginesiegłównegowątkurozważań,żewjęzykugreckimistnieje
genetycznyzwiązekmiędzysłowamioznaczającyminarzędziaiorganynaturalne:norganami”zo-
stałynazwanennarzędzia”,czylicoś,cowykonujenpracę”(=rdzeń,nerg”wwyrazienorga-
non”).Organizm,wedługArystotelesa,jestciałemwyposażonymwnarzędzia(somaorganikon).
Źródłowaintuicjazawartawdosłownymznaczeniusłowanorganizm”wskazujenabytcelowy,al-
bowiemniemożnapomyślećideinarzędziabezpojęciacelu.Por.ibidem,s.115.
7Jonaszwracauwagęnapodobieństwomiędzynarzędziemsztucznymiorganicznym(or-
gan,np.aparatruchowy)wnastępującychaspektach:strukturanarzędziaiorganujeststrukturą
gotowościdoużyciaorazichceleogólneniedeterminująspecyficznegoużycia.nCelemnarzę-
dziajestpoprostujegofunkcja,tajednak,jakowoluntarna,musiposiadaćswójwłasnycel,który
zostałnadanypoto,bygopodjąć,rzadkozaścelemjestfunkcjajakotaka”–ibidem,s.114.In-
nymisłowy,celnarzędziaiorganujestogólny,ichużyciejestspecyficzne.
