Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
OlgaKielak:Ludowerytuaływobeczwierzątdomowych...
słońcaoprowadzałazwierzękilkarazynaokołooboryiranoprowadziłado
byka–wówczaskrowamiałazostaćnatychmiastzapłodniona25.Naobszarze
Chełmskiegozanotowanozaśtakąpraktykę:nGdykrowagonisię,acielątnie
miewa,topotrzeba,abypodczasgonieniakobietaciężarnauderzyłająpotylcu
troczkamiodswejspodnicy”26.
Przykłademrytuałustwarzającegowykorzystującegosłowo,obdarzone–
zdaniemnosicielikulturyludowej–mocąsprawczą,jestkolędowanienoworocz-
ne.Wpowinszowaniunoworocznymżyczonogospodarzompłodnościkrów:
nPrzyszliśmydowasdziśkolędować,świętymSzczepanemwaspowinszo-
wać[...]Niechwamsiękrówkadobrzeocieli,poczęstujcieswychprzyjacieli”27.
Podobneżyczeniazawartesąwkolędzienoworocznej:nNowelato,szczodre
lato,nowywieczór,szczodrywieczór.Awyjdźże,wyjdźże,paniegospodarzu,
Bógsięszerzywtwympodwórzu:Krówkicisiępocieliły,trzystabyczków
popłodziły”28.
PowinszowaniaikolędynoworocznewygłaszanonaNowyRok,wczasie
uważanymzaświęty.Kolędowaniemiałosłużyćmagicznemusprowadzaniu
(stwarzaniu)płodności,zapewnićBożebłogosławieństwo,wiązałosięzmagią
dobregopoczątku–dobrzezaczętynowyrokmiałpozostaćrówniedobry
przezkolejnedwanaściemiesięcy.Byłotoswoistenszkicowanieczypropono-
wanienieznanymmocomswoichoczekiwańipragnień”29.Nadawcapowinszo-
waniaczykolędy,wypowiadającokreślonąformułę,masprawić,żemocsa-
crum(Bóg)wywoławświecieokreślone,pożądaneprzeznadawcęskutki.
Wsposóbspecjalnytraktowanorównieżnowozakupionąkrowę.Abydo-
brzesięchowała,nprzedwprowadzeniemzwierzęciadooborywylewanona
dachskopiecwody.Spadającąwodęłapanozpowrotemdotegosamegoskopca
ioblewanoniąwprowadzonąkrowęodtyłudoprzodu,abysiędarzyło,szło
25Por.B.GUSTAWICZ:Podania,przesądy,gadki...,Częśćpierwsza,s.117.
26O.KOLBERG:Dzieławszystkie.T.34:Chełmskie.Cz.2.Kraków–[Warszawa],PolskieWy-
dawnictwoMuzyczne–LudowaSpółdzielniaWydawnicza,1964,s.169.Praktyktychbyłoznacz-
niewięcej:krowęuderzanopotylnychnogachkijem,którymstrącanozdrzewowocowych
wysokorosnąceowoce,trzykrotnieuderzanozwierzępozadziekijemosikowymitrzykrotnie
kąsanojąnzębaminakrzyżu”,czasamijałowąkrowęobcieranotrzykrotniepokrzyżuizadzie
święconymobrusemlubobwiązywanoztyłu,naokołonitkąwyciągniętązpłótna,któresłużyło
zakrzyżmoprzychrzcie,czasamizwierzętoprzepędzanoprzezotwartedrzwilubpodwójne
wrota,naktórychstaładziewczynanzrozstawioneminogami,opartajednąnogąnakażdej
połowiedrzwi”.Abypobudzićpłodnośćkrowy,dawanojejdozjedzeniapszczołęwchlebie.
Wszystkiepraktykiwymieniamza:ibidem.
27KolędowanienaLubelszczyźnie.Red.J.BARTMIŃSKI,C.HERNAS.Wrocław,PolskieTowa-
rzystwoLudoznawcze,1986,s.64.
28Ibidem,s.84.
29WtensposóbA.Zadrożyńskapisałaozaklinaniuurodzaju,alewedługmnie,możesięto
takżeodnosićdozaklinaniapłodnościzwierząt.Zob.A.ZADROŻYŃSKA:Powtarzaćczaspoczątku.
Cz.1:OświętowaniudorocznychświątwPolsce.Warszawa,WydawnictwoSpółdzielcze,1985,
s.90.
37
