Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
28
Czynnikspołecznywpolskimsystemiewymiarusprawiedliwości
charytatywną.PodkoniecXVIIw.sędziowiepokojuotrzymalirównieżuprawnieniado
ustanawianialokalnychpodatkówiosiedlanianowychosadników32.nWprzeciwieństwie
jednakdoswoichodpowiednikówzAngliikolonialnymsędziomczęstobrakowałoodpo-
wiedniejpomocywpostaciliteraturypoświęconejwykonywaniuobowiązkówsędziego.
Popularnestałosięwięckorzystaniezistniejącegojużdorobkuzzaoceanu.Dziełatebyły
sprowadzane,anastępnierozprowadzanewposzczególnychstanach,zwłaszczażejużod
drugiejpołowyXVIIw.wczęścistanówwydanozarządzenia,abykażdysędziapokojubył
zaopatrzonywodpowiednieinstruktaże-np.wMarylandtakimipozycjamibyłyCollec-
tionoftheStatuesorazTeCountreyJustice”-piszeKrzysztofLiszewski33.WXVIIIwie-
kuwidocznestałysięróżnicepomiędzyposzczególnymistanamiwzakresieobowiązków
iprawsędziówpokoju.Najistotniejsząrolęodgrywalioniwstanachpołudniowych,gdzie
sędziompokojuprzyznanonajwięcejkompetencji.WXIXw.ichznaczenieuległoograni-
czeniu,choćinstytucjatajestobecnawsystemieprawnymUSAdodzisiaj34.
Wśródinnychkrajówrepublikańskich,którewokresiepóźnonowożytnym
wprowadziłyinstytucjęsądownictwazudziałemczynnikaspołecznego,wymienić
możnaSzwajcarię.W1848rokuustanowionotamSądZwiązkowyzsiedzibąwLozan-
nie,któregoorganizacjęizasadydziałaniaregulowałaKonstytucjaZwiązkowaz1848r.
orazustawazwiązkowa(Bundesgesetz)z5czerwca1849r.oorganizacjiwymiaruspra-
wiedliwości.Ustawyniewymagały,abysędziaSąduZwiązkowegomusiałlegitymować
sięwykształceniemprawniczym,dlategodojegoskładumógłbyćwybranykażdyoby-
watelposiadającyprawowyborudoRadyNarodowej(Nationalrath).SądZwiązko-
wydzieliłsięnatrzyizby:IzbęOskarżycielską(Anklagekammer),IzbęKryminalną(Kri-
minalkammer)iSądKasacyjny(Kassationsgericht).SądZwiązkowywybierałponadto
dwóchsędziówśledczych(Untersuchungsrichter),którychkadencjazwiązanabyłazka-
dencjąsądu.Sędziowiecipozostawalipodnadzoremizbyoskarżycielskiej.Wsprawach
karnych,którerozpoznawanebyływokręgach,orzekałysądyprzysięgłych(Assisen),
wktórychskładwchodziłaIzbaKryminalnaSąduZwiązkowegoi12przysięgłychzli-
styokręgowej.Przysięgłymmógłbyćkażdyobywatelszwajcarskiuprawnionydogło-
sowania,alezgrupytejwyłączenibyli:członkowienajwyższychurzędówkantonalnych,
wszyscyprzewodniczącysądów,sędziowieśledczyiprokuratorzy,wszyscyurzędnicy
związkowi,kantonalniigminni,duchowni,osobykaraneorazfunkcjonariuszepolicji.
Kantonalnelistyprzysięgłychprzedstawianebyłyrządowizwiązkowemu,którymiałza
zadaniezbadanieichpodwzględemmerytorycznymiformalnym.Przysięglizbieraćsię
mielitakczęsto,jakzalecałatoizbaoskarżycielska35.
32
K.Liszewski,InstytucjasędziówpokojunaprzykładzieUSA,w:Specyfikaorganizacjiifunk-
cjonowaniaorganówwładzypublicznej.Analizaporządkówprawnychpaństwwspółczesnych,red.
M.Jabłoński,M.Abu-Gholeh,Wrocław2019,s.77-88.
33
34
Tamże.
Tamże.
35
T.Branecki,PowstanieirozwójSąduZwiązkowegoKonfederacjiSzwajcarskiej(1848-1893),nStu-
diaIuridicaLublinensia”2003,nr2.
