Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
JERZYJ.WIATR
zacjępolityczną.Obateterminytraktujesięjakooznaczeniamodelo-
we,jakopewegorodzajutypyidealne.Poszczególnesystemypolityczne
klasyfikujesięjakototalitarnebądźautorytarnewzależnościodtego,
jakiecechywnichprzeważają.
SystemkomunistycznywPolsceprzezniektórychbadaczyokreślany
jestjakoautorytarny–niezaśtotalitarny–wcałymokresiejegofunk-
cjonowania(Linz,Stepan1996:255–256).Podstawowymargumentem
narzecztakiegorozumieniapolskiejodmianysystemukomunistyczne-
gojestto,żewPolscenigdynieznikłypewneformypluralizmuspołecz-
nego,przetrwaławznaczącymstopniugospodarkaprywatna,zachował
swąniezależnośćKościółkatolicki.Autorzycinienegująistnieniadążeń
totalitarnychwrządzącejpartii,zwłaszczawpierwszymokresiejejwła-
dzy,alezwracająuwagę,żepróbyinstalowaniawPolscesystemutotali-
tarnegonawzórradzieckitrwałykrótko,aprzerwanezostałyprzezlibe-
ralizującesystemzmianyroku1956.
NaznaczenietychzmiankładzienaciskAndrzejWalicki,któryina-
czejniżLinziStepandostrzegaistnienietotalitarnejfazysystemukomu-
nistycznegowPolsce,alepodkreśla,żerok1956oznaczałodejścieodto-
talitaryzmu,doktóregoPolskajużnigdyniewróciła(Walicki2000b:
97–110).
Dlazrozumieniaswoistościpolskiejdrogidodemokracjirozróżnie-
nie,októrymmowa,maniebagatelneznaczenie.Traktowaniesystemu
komunistycznegowPolscejakototalitarnegoodpoczątkuażdokońca
implikujetakiewidzeniezmianysystemu,przyktórymrok1989stajesię
„rewolucją”,nagłym–tyle,żedokonanympokojowo–zerwaniemzpo-
przednimsystemem.Jeślijednakprzyjmujesię,żePolskaniebyłaprzez
całytenokrespaństwemtotalitarnym,tootwierasięmożliwośćanalizy
procesów,którestopniowoiprzypowtarzajacychsięregresachprowa-
dziłydoerozjisystemukomunistycznego.„WspółczesnaPolska–pisał
w1988rokuAndrzejWalicki–niejestjużkrajem«totalitarnym».Prze-
szławprawdzieprzezkrótkąfazętotalitarną(tzw.okresstalinowski),ale
conajmniejodroku1956całąjejhistorięopisaćmożnajakoskompliko-
wanyprocesdetotalitaryzacji”(Walicki2000b:61).Takipunktwidzenia
znacznielepiejpozwalazrozumiećdynamikęsystemukomunistycznego
wPolsceniżschemattraktującygojakoodmianętotalitaryzmuodpo-
czątkudokońcajegoistnienia.
24