Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
W.Radziwiłłowicz,Depresjaudzieciimłodzieży,Kraków2010
ISBN:978-83-7587-581-2,©CopyrightbyUniwersytetGdañski,©byOficynaWydawnicza„Impuls”2010
24Rozdział1.Głównezagadnieniapsychopatologiirozwojowej
aśrodowiskiem(Rutter,1983).Wceluokreślenia,kiedylub,dokładniej,wjakich
warunkachczynnikiryzykaoddziałująnajsilniej,modelesynergiczneokreślają,że
współwystępowaniedwóchlubwięcejczynnikówwywołujebardziejszkodliwy
wpływniżsumaczynnikówbranychpoduwagęosobno(Rutter,1983;Rae-Grant
iin.,1989;Pellegrini,1990).Wrezultaciejedenczynniklubzestawczynników
możepotencjalnielubbardzogwałtownie,nazasadziewzrostuwykładniczego
podnieśćryzykoinnegoczynnika.Wklasycznymprzykładzietegomodelu(Rutter,
Quinton,1984)ryzykopsychopatologiiudziecinarażonychnajakikolwiekzsześ-
ciurodzinnychczynnikówryzyka(niezgodamałżeńska,zaburzeniapsychiczne
matki,niskistatussocjoekonomicznyrodziny,niezgodnezprawemdziałaniaojca,
zbytdużaliczbaosóbwrodziniemieszkającychnamałejpowierzchniorazmiejsce
dzieckawrodziniepozadomem)byłoporównywalnedoryzykaudzieci,którenie
doświadczyłyżadnegoczynnikaryzyka.Jednakjednoczesnezetknięciesięzdwo-
malubtrzemaczynnikamiryzykapodniosłowystąpieniezaburzeńpsychicznych
udziecitrzykrotnie(6%wobec2%),akolejnywykładniczywzrostzaburzeńwystą-
piłprzydoświadczaniuczterechczynnikówryzyka(20%).
Wmodelachsynergicznychnajważniejszymcelemwbadaniachryzykajest
określeniedokładnejnaturyefektówsynergicznych.Przykłademmogąbyćinterak-
cjemiędzyczynnikamiprowokującymiczywyzwalającymi,któremająbezpośred-
ni,przyśpieszającywpływnarozwójpsychopatologii,aczynnikamiwrażliwości,
któreniestanowiąbezpośredniegoryzyka,aleprzyśpieszają(katalizują)negatywne
efektydziałaniaczynnikówprowokujących(Brown,Harris,1978;Rutter,1983)7.
Modelemoderacyjne,takiejakteoriepodatnośćstres,dążądouzyskania
odpowiedzinapytanie,ktojestszczególnienarażonynaryzyko,analizującod-
działywaniemiędzyorganizmemiśrodowiskiem.Różniceosobowościowe,wzor-
cekompetencjilubstyleradzeniasobienierównająsięefektomgenetycznymlub
konstytucjonalnym.oneraczejuważanezanierozerwalneskutkioddziaływań
międzyczynnikamiśrodowiskowymiigenetycznymi(Sroufe,Egeland,1991;Win-
dle,Tubman,1999).
Zatemosobyzokreślonymicechamiindywidualnymiodpowiadająwróżny
sposób(np.mniejszymlubwiększymnieprzystosowaniem)napodobnekonteks-
tyśrodowiskowe.Badaniaskupiającesięnazwiązkumiędzyrodzicamizdepresją
awynikamirozwojowymidzieckawskazują,żedzieciztrudnymtemperamentem8
7Naprzykładbrakzaufaniawbliskimzwiązkujestprezentowanyjakoczynnikwrażliwościwroz-
wojudepresjiudorosłychkobiet.Wydajesięonprzyśpieszaćitakjużpotężnywpływstresują-
cychwydarzeńżyciowych(Goodyer,1990).
8Konstrukttemperamentłatwy/trudnyjestniefortunny,gdyżmawydźwiękoceniający.Na-
tomiastkażdacechatemperamentujestwjakimśstopniukorzystna,awjakimśniekorzystna.
Wskładczynnikanazywanegotemperamentłatwy/trudnywchodząnastępującecechy:aktyw-
ność,przewidywalność,łatwośćprzystosowania,intensywnośćreakcji,nastrójiwytrwałość(Ma-
ziadeiin.,1986;za:Strelau,1998).Niejesttrudnytemperamentsamwsobie,aleokreślona